Verschenen in 'De Leunstoel' - 09-10-2025
In de krant lezen we dat ons land moeite heeft zijn klimaatdoelen te halen. Dat houdt onder meer in een reductie van de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55 % ten opzichte van 1990. En het is de vraag of dat wel lukt. Want anders?
Voor mij is het de vraag of je die doestelling wel een klimaatdoelstelling mag noemen. Een klimaatdoelstelling zou betrekking moeten hebben op de ontwikkeling van het klimaat, zoals de in 2015 in Parijs afgesproken maximale stijging van de temperatuur met 1,5oC. Daar gaat het overigens slecht mee, die limiet is al bijna overschreden, maar de opwarming stabiliseert zich niet.
Wat we op nationaal niveau een klimaatdoelstelling noemen is dat helemaal niet, dat is een uitstootdoelstelling, waarbij we de hoeveelheid broeikasgassen die wordt uitgestoten maximeren. Dat heeft slechts indirect gevolgen voor de klimaatdoelstelling, want die geldt voor de hele wereld, en wordt gerealiseerd door de totale uitstoot van alle landen op de wereld te beperken.
Klimaatverandering is een mondiaal verschijnsel, al neemt dat wel in verschillende landen verschillende gedaanten aan. In Nederland bij voorbeeld door minder Elfstedentochten en meer wijnbouw, in Zwitserland door kortere gletschers.
Nederland veroorzaakt minder dan een half procent van alle uitstoot van de wereld, en daarmee ook minder dan een half procent van de opwarming. Daarom zijn de effecten van afzonderlijke klimaatmaatregelen in Nederland vaak zo hilarisch klein.
Moeten we dan wel een uitstootbeleid voeren? Als we eerlijk zijn geven we toe dat de rechtstreekse gevolgen van ons beleid verwaarloosbaar zijn. Een integere overheid zal dat ook niet ontkennen. Maar er zitten twee andere aspecten aan. Ons klimaat wordt niet alleen beïnvloed door onze eigen uitstoot, maar vooral door de totale uitstoot van de wereld. We zijn moreel verplicht een eerlijk aandeel te leveren aan de reductie daarvan.
En dat betekent een evenredige vermindering van onze eigen uitstoot, ook al hebben we zelf daar weinig baat bij. Dat is niet anders dan bij de belasting die we individueel betalen of bij wat we collectief betalen aan ontwikkelingshulp of aan de NAVO. We zijn alleen bereid die te verhogen als andere landen dat ook doen.
Maar het gaat niet alleen er om collectief een zuiver geweten te hebben. Ons klimaat wordt bedreigd door de uitstoot uit andere landen. Echt klimaatbeleid richt zich dus ook op de uitstoot van andere landen, en wel vooral op grote uitstoters als China, de VS en India. Klimaatbeleid is buitenlands beleid. En om zo’n beleid geloofwaardig te kunnen voeren moet je zelf ook je uitstoot beperken.
Mijn indruk is dat degenen die in Nederland verantwoordelijk zijn voor het klimaatbeleid zich dat ook goed realiseren. Maar ik zie niet dat dat ook in het buitenlands beleid doorklinkt. Het opzeggen door Trump van de Amerikaanse klimaatverplichtingen betekent een rechtstreekse bedreiging voor onze veiligheid. Maar ik heb niet gelezen dat het reden was de Amerikaanse ambassadeur te ontbieden. Er is in Nederland veel meer ophef over maatregelen van Trump met alleen een binnenlands gevolg in de VS.
Bij de klimaatzaken krijg je ook niet echt de indruk dat rechters zich realiseren dat de schade door het Nederlandse gebruik van fossiele brandstoffen zich vooral buiten de landsgrenzen afspeelt. Maar ja, hoeveel rechters hebben er natuurkunde gestudeerd? En Extinction Rebellion bezet ook liever de A12 dan de Amerikaanse ambassade.
Toch zou er achter dat laatste ook een ratio kunnen zitten. Misschien veronderstelt men dat het voor het draagvlak van het klimaatbeleid gevaarlijk is wanneer mensen precies door hebben hoe de vork in de steel zit, en zich realiseren dat het directe effect van het Nederlandse uitstootbeleid op het klimaat in Nederland heel beperkt is. Dan moet je dus de internationale dimensie van het klimaatprobleem zoveel mogelijk onder de pet houden. Dat kan ook reden zijn om uitstootdoelen aan te duiden als klimaatdoelen.
Maar eerlijk ben je dan niet. En ik denk dat eerlijk duurt het langst ook opgaat bij het klimaatbeleid.