Verschenen in 'De Leunstoel' - 28-11-2024
Uit de tijd van de koude oorlog herinneren wij ons het begrip fellow traveller. Dat waren mensen die geen lid waren van een communistische partij, want dat zou hun te veel beperkingen opleggen, maar wel sympathiseerden met de Sovjet Unie, want die ‘zorgde voor welvaart’. Ze zetten zich af tegen de ‘NAVO-socialisten’. Anticommunisme, dat was volgens hen even verwerpelijk als antisemitisme.
Mensen noemden zich niet zelf fellow traveller, en er bestond ook geen Algemene Nederlands Fellowtravellers Bond, maar je vond ze veel bij de Faculteit Politieke Wetenschappen in Amsterdam. Het maanblad De Nieuwe Stem was ook een bolwerk van fellow travellers. Karel van ’t Reve rekende ongenadig met hen af, net als Bart Tromp. Die had het over mensen die die concentratiekampen wel jammer vonden, maar toch noodzakelijk, en daarbij zeiden dat de gevangenen heel goed te eten hadden.
De liefde tussen de communisten en de fellow travellers was niet wederzijds: de communisten beschouwden de fellow travellers als nuttige idioten, die boven aan de gevangenenlijst stonden voor wanneer het de communisten zou lukken de macht te grijpen. Sommigen van hen, zoals de historicus Jan Romein, waren zelfs uit de communistische partij gezet. Het weerhield Romein er niet van in 1936 een brochure te publiceren waarin hij de nieuwe Grondwet van de Sovjet Unie verheerlijkte. Maar dat deed geen afbreuk aan zijn reputatie als historicus en stond zijn benoeming tot hoogleraar niet in de weg.
Toen door de destalinisatie het communisme in de Sovjet Unie zijn meest afschuwelijk aspecten verloor, keerden de fellow travellers zich tot China. Of ze geloofden in Pol Pot, zoals destijds Paul Rosenmöller. Er was in brede kring bewondering voor Mao Tse Tsoeng, lees het artikel van Roelof Bouwman in Wynia’s Week van 17 juli 2021. Niet alleen de toekomstige leden van de SP waren vol lof over Mao, dat gold ook voor Max van de Stoel en prinses Beatrix. ‘Die Chinezen zitten echt niet op politieke partijen met elk tien minuten zendtijd te wachten’, ik hoor het de sinoloog Zürcher nog zeggen tijdens een studium generale.
Mijn linkse medestudenten vonden het veel belangrijker dat dankzij Mao de Chinezen genoeg te eten hadden gekregen, maar de tragiek was dat ze dat juist niet hadden, en daar door het ontbreken van onze gesmade westerse vrijheden ook niet tegen konden protesteren. Er waren ook intellectuelen die hier doorheen prikten, zoals Renate Rubinstein, maar die liet zich weer inpakken door de oplichter Weinreb, voor wie zij de memoires verzorgde. China is nog steeds een dictatuur, en wie niet in een concentratiekamp zit zal meestal genoeg te eten hebben, maar fellow travellers kent het Chinese regiem niet meer, daarvoor is het te gematigd.
Er is echter een nieuwe generatie fellow travellers opgestaan. Die sympathiseren niet met de communisten maar met Islamietische totalitaire regiems. Natuurlijk niet met de Soefi beweging, waar de vroegere minister Johan Witteveen lid van was, of de Alevieten, die voor democratie en rechtsstaat zijn, maar met groeperingen met de meest afschuwelijke opvattingen, en vooral Hamas, dat de Islam aan de hele wereld wil opleggen. Je mag daar ook niets van zeggen, dan ben je Islamofoob, en dat woord vervult onder de nieuwe fellow travellers dezelfde functie als ooit het woord anticommunist onder de oude.
Dat het de extreme moslims zelf zijn die met hun aanslagen de mensen schrik aanjagen en ze zo tot Islamofoob maken, wil er bij hun niet in. Je mag ook niet opkomen voor de vermoorde en tot slavin gemaakte Yezidi’s, want ook dan verbreid je Islamofobie. Daarom worden de boeken van Lale Gül ook in progressieve kranten slecht besproken; dat is iemand die het eigen nest bevuilt. Maarten ’t Hart kreeg dat verwijt nooit vanuit die kring. Maar fellow traveller Annie Romein-Verschoor vond wel dat de gebroeders Van ’t Reve, die zich bevrijd hadden van hun communistische opvoeding, besmeurd waren met het fascistoïde drek van Jacques de Kadt.
Ook nu vind je de fellow travellers vooral onder intellectuelen, en met name aan de Universiteit van Amsterdam. Ze besmeuren het beeld van Anne Frank alsof de slachtoffers van de holocaust met terugwerkende kracht verantwoordelijk gemaakt kunnen worden voor wat Israël nu fout doet. Maar de vreemdste kostgangers onder hen zijn toch wel de homo’s en lesbo’s die zich als zodanig achter Hamas opstellen, en zich niet realiseren dat zij onder een Hamas regiem geen leven zouden hebben. Er is maar één stad in het Midden-Oosten met een Pride, en dat is Tel Aviv. Jeruzalem trouwens ook niet, de orthodoxe Joden daar lijken erg op Moslims.
De nieuwe fellow travellers beginnen steeds meer invloed te krijgen binnen GroenLinks-PvdA. Bij zoiets triviaals als het Eurovisie songfestival bleek echter een groot deel van de bevolking nog steeds achter Israël te staan. Met fellow travelling doet GroenLinks-PvdA niet alleen de Joden in en buiten Israël onrecht, maar schaadt men ook de eigen electorale positie.