Zoek op trefwoord :
De overheid ondermijnt zelf het vertrouwen
Verschenen in 'De Leunstoel' - 27-04-2023

Er bestaat veel wantrouwen tegen de overheid. Volgens de AIVD zijn er allerlei bewegingen die op hun manier bijdragen aan de ondermijnende boodschap dat je de overheid en andere democratische instituties niet kunt vertrouwen.

Nu zal het best dat deze boodschap wordt uitgedragen door allerlei clubjes waar de waanzin regeert, zoals Forum voor Democratie en Viruswaarheid, maar dat zegt nog niet dat die boodschap zelf onjuist is. Integendeel, ik denk dat de overheid inderdaad niet te vertrouwen is, en dat je dat niet de boodschapper moet verwijten maar de overheid zelf.

Denk aan het toeslagenschandaal. Dat heeft gemaakt dat toen de overheid de energietoeslag instelde om energie-armoede te bestrijden, veel mensen er geen gebruik van wilden maken omdat ze bang waren een verkeerd kruisje op het aanvraagformulier te zetten en een boete opgelegd te krijgen die veel hoger zou uitpakken dan de energietoeslag.

Dieper kun je volgens mij als verzorgingsstaat niet zinken, maar ik verdenk sommige politici ervan dat ze dit juist als een win-win situatie beschouwen: met het instellen van de regeling hebben ze hun goede bedoelingen laten zien, maar de kosten blijven beperkt omdat veel mensen het niet aandurven.

Het is weinig origineel om het toeslagenschandaal te vergelijken met de problemen bij de gaswinning, maar ook hier zie je een overheid die grote schade aanricht bij de burgers, maar die wanneer dat eenmaal is toegegeven het niet lukt om de schade te compenseren. Als de rechter al een schadevergoeding toekent gaat de overheid vaak in hoger beroep. Ook hier hoef je geen Baudet te heten om te constateren dat de overheid onbetrouwbaar is.

Het toeslagenschandaal staat rechtstreek in verband met de intriges waar Pieter Omtzigt het slachtoffer van geworden is. Hij was een van de weinige Kamerleden die zich verdiepten in het toeslagenschandaal, maar dat werd hem niet in dank afgenomen. Zijn partijgenoten in het kabinet werden overladen met klachten dat Omtzigt de slachtoffers van het toerslagenschandaal belangrijker vond dan zijn loyaliteit aan de coalitie, daarom moest hij gesensibiliseerd worden.

Hij won daardoor aan populariteit bij de bevolking, maar binnen zijn partij werd hij steeds meer tegengewerkt. Hij stelde zich kandidaat voor het lijsttrekkerschap, maar werd nipt verslagen door Hugo de Jonge, waarbij vragen rezen over de integriteit van het computersysteem die nooit beantwoord zijn. Toen De Jonge toch het bijltje erbij neer legde werd er druk op Omtzigt uitgeoefend om Wopke Hoekstra voor te laten gaan.

Het leidde tot het bekende resultaat dat Hoekstra nu de leider is van een splinterpartij, terwijl volgens onderzoek door Maurice de Hond Omtzigt wanneer hij met een eigen lijst aan de Kamerverkiezingen zou deelnemen kans maakt de grootste partij te worden, en ook als potentiële minister-president kansrijker is dan wie dan ook. Dat er zoveel potentiële steun is voor iemand die er door de zittende macht is uitgewerkt is ook een symptoom van het wantrouwen tegen die zittende macht.

Het is allemaal niet beter geworden door wat zich allemaal tijdens de kabinetsformatie heeft afgespeeld. Uit de bekend geworden notitie ‘Omtzigt functie elders’ bleek hoe men inmiddels met hem in de maag zat. Dat wilde Rutte dan weer niet toegeven, waarbij de ene leugen de andere uithaalde. ‘Daar heb ik geen actieve herinnering aan’ is inmiddels een gevleugeld woord geworden.

Maar leugen en bedrog treffen we ook aan in andere hoeken van het overheidsapparaat. Af en toe worden we geconfronteerd met verbijsterende berichten over liegende rechercheurs die zich helemaal hebben vastgebeten in een zaak en nog maar één persoon als verdachte zien, zelfs wanneer er helemaal geen slachtoffer is en wat er met het slachtoffer zou zijn gebeurd helemaal niet mogelijk is.

Maar ook bij een ander deel van de overheid, het klimaatbeleid, wordt er soms keihard gelogen. Organisaties als Greenpeace en Milieudefensie ontkennen dat kernenergie even klimaatneutraal is als zon en wind, omdat verzet tegen kernenergie nu eenmaal in hun genen zit.

Nu kun je zeggen dat dat particuliere organisaties zijn die gebruik maken van het recht op desinformatie, en dat de overheid daarbuiten staat. Maar dat is te makkelijk. Die organisaties worden ruim gesubsidieerd om het overheidsbeleid tegen te werken. De vraag is of minister Jetten eigenlijk wel integer het regeerakkoord uitvoert dat juist voorziet in de bouw van kerncentrales. Hij laat zich ook het liefst adviseren door notoire tegenstanders van kernenergie.

Op allerlei momenten blijkt de overheid niet integer. Daarmee verdwijnt het vertrouwen, en dat gebeurt ook zonder Thierry Baudet en Willem Engel.