Verschenen in 'Vrij Links' - 01-08-2020
Dit is het derde artikel waarin ik probeer een agenda op te stellen voor de evaluatie van het beleid tijdens de eerste coronagolf.
Aerosolen
In principe kunnen virussen verspreid worden door grote druppels die direct naar beneden vallen en kleine druppeltjes die in de lucht blijven zweven (aerosolen). De 1,5m regel is erop gebaseerd dat het vooral om de grote druppels zou gaan. Op basis van patroonherkenning in de verspreidingsgebieden van de ziekte stelde de sociaal-geograaf Maurice de Hond echter dat de verspreiding vooral via aerosolen zou plaats vinden.
Nu kan je De Hond prijzen voor zijn tomeloze inzet op dit punt, maar hij roept ook irritatie op, vooral omdat projecten die hij met dezelfde inzet gepusht heeft nog wel eens mislukt zijn. Ik denk dat hij onderschat wordt als opiniepeiler, maar zijn optreden in de Deventer moordzaak riep veel twijfels op, al heeft de Hoge Raad bevestigd dat de aanvankelijke veroordeling van Louwes door het Hof in Arnhem niet in stand kon blijven.
Dat aerosolen een rol kunnen spelen wordt zo langzamerhand wel erkend, dat staat ook in het eerder genoemde artikel uit 2010. Als dat zo is, betekent het dat alleen maar afstand houden niet genoeg is, althans binnen. Er moet dan ook naar ventilatie worden gekeken. De Hond veronderstelt dat de grote sterfte in veel verpleeghuizen ook het gevolg kan zijn van slechte ventilatie, net als het grote aantal uitbraken in slachterijen. Hij waarschuwt ook tegen airconditioning waarbij aerosolen worden rondgepompt.
Dat ventilatie een rol kan spelen bleek ook uit de discussie over vliegtuigen, waarbij de filters in het ventilatiesysteem als argument golden om mensen dicht op elkaar te laten zitten, wat overigens desondanks gevaarlijk bleek. De verspreiding van het virus via aerosolen kan ook een ander argument zijn voor mondkapjes.
Het blijft opmerkelijk dat situaties waar men zich niet hield aan de afstandsregel zoals bij de demonstratie op 1 juni op de Dam in Amsterdam, zo weinig besmettingen zijn ontstaan. Misschien kwam dat wel doordat zoveel mensen een mondkapje droegen, maar dat kan het volgens het RIVM niet geweest zijn.
Opmerkelijk is ook dat toen de burgemeesters van Amsterdam en Rotterdam vroegen om verplichte mondkapjes in de openbare ruimte omdat in drukke winkelcentra de anderhalve meter niet te handhaven isl, ineens als tegenargument door bovenburgemeester Bruls werd aangevoerd dat de besmettingen niet in drukke winkelcentra ontstonden maar veel meer bij feestjes thuis. Dat zou kunnen komen omdat er in een door elkaar krioelende mensenmassa onvoldoende tijd is voor overdracht van het virus, maar ook omdat de overdracht vooral via aerosolen verloopt die vervliegen in de buitenlucht.
Om hier iets verstandigs over te zeggen moet je echt deskundig zijn, en dat ben ik niet. Maar het is wel van groot belang, bij voorbeeld om te bepalen of we meer moeten inzetten op ventilatie en of binnen dezelfde regels moeten gelden als buiten. Ook dat moet dus bij de evaluatie betrokken worden.
Medicijnen
Behalve naar een vaccin, wordt er ook met man en macht naar medicijnen tegen de ziekte gezocht. Er ontstond een hevige discussie over het bestaande malariamedicijn hydroxychloroquine, dat werd aanbevolen door Trump, wat voor menigeen reden was het hoe dan ook af te wijzen. Maar ook een stilstaande klok wijst tweemaal per etmaal de juiste tijd aan.
In Nederland experimenteerde de Limburgse arts Rob Elens met deze stof gecombineerd met zink, waarmee hij naar eigen zeggen bij patiënten in een vroeg stadium van de ziekte goede resultaten boekte. Het werd hem echter verboden, omdat niet was aangetoond dat deze therapie hielp. Nu kan het zijn dat Elens een fantast is, die al die genezen patiënten zelf bedacht heeft. Dan zou je verwachten dat hij snel zijn bevoegdheid als arts was kwijt geraakt. Maar als hij geen fantast is verwacht je dat er in ieder geval meer onderzoek naar zijn therapie wordt gedaan. Ook daar heb ik niets over gehoord. Lijkt me ook een goed onderwerp voor de evaluatie.
Populisme
In de publieke opinie is een scherpe scheiding ontstaan tussen degenen die zeggen dat je je als leek moet houden bij wat het RIVM zegt, omdat dat de wetenschap is, en degenen bij wie geleidelijk twijfel is ontstaan of het RIVM wel goed functioneert. Wie tot dat laatste neigt, wordt in de dagbladen als de Volkskrant en de NRC al snel voor populist uitgemaakt. Alleen de redactie van Nieuwsuur is een opvallende dissident in dit gezelschap. Er is ook veel kritiek van virologen en andere microbiologen.
Wanneer er mensen doodgaan als gevolg van adviezen van het RIVM die slechts gebaseerd blijken op de persoonlijke ervaringen van de hooggeleerde Van Dissel of op druk vanuit het ministerie vanwege een gebrek aan mondkapjes of aan testcapaciteit, kun je boosheid daarover toch moeilijk als populisme aanmerken.
Laat die evaluatiecommissie maar hard doorwerken.