Zoek op trefwoord :
Hoe bestendig is buitenaards leven?
Verschenen in 'De Leunstoel' - 14-12-2017

Zolang als we kunnen teruggaan in de geschiedenis, heeft de mensheid geprobeerd nieuwe gebieden te ontdekken. Op de Aarde is dat karwei nu wel zo ongeveer af. Nier verwonderlijk dus dat we zijn overgegaan op ruimtereizen. Er zijn mensen op de Maan geweest – wel erg jaren zestig – en er worden onbemande raketten de ruimte ingestuurd om andere planeten te onderzoeken. 

Er moeten ook andere planeten dan de Aarde zijn waar menselijk leven mogelijk is, maar die liggen in andere zonnestelsels, en zijn daardoor niet binnen één mensenleeftijd bereikbaar. Maar wat we wel zouden kunnen proberen is radiosignalen op te vangen van andere planeten, wanneer daar zich levende wezens zouden bevinden die zich ontwikkeld hebben tot eenzelfde technisch niveau als wij. Daar moet je dan wel heel gevoelige apparatuur voor hebben. 

Maar ook als dat probleem overwonnen is, is het de vraag of het ergens toe leidt. Onze Aarde is 4,6 miljard jaar oud. Men schat dat het zo’n miljard jaar geduurd heeft voor er iets van leven ontstond. Dat zou gebeurd zijn omdat zich in de oersoep een molecuul had gevormd dat in staat was zichzelf te reproduceren. Waarschijnlijk was dat een zeldzaam toeval, anders had het geen miljard jaar geduurd voor het zover was. 

De meeste moleculen in de levende natuur zijn asymmetrisch, zodat er twee varianten mogelijk zijn die elkaars spiegelbeeld zijn. Wanneer het leven meerdere malen was ontstaan, zou je verwachten dat er in de natuur levensvormen voorkomen waarin we dan wel de ene dan wel andere variant aantreffen, maar dat is niet zo. Dat heb ik altijd als een sterk argument beschouwd dat het leven zich slechts eenmaal ontstaan is, zie ook stelling 9 bij mijn proefschrift uit 1968. 

Misschien was het ontstaan van het leven ook wel zó’n onwaarschijnlijk toeval, dat er miljarden planeten nodig waren wilde op één planeet het oermolecuul van het leven kunnen ontstaan. En zeg dan niet dat het dan wel heel toevallig is dat dat juist op onze planeet gebeurd is, want alleen waar dat gebeurd was konden mensen opgroeien die zich dat realiseerden. Het is als wanneer er op een plattegrond in de stad een pijl staat met ‘U bent hier’. Je kunt je dan afvragen hoe ‘ze’ dat weten, maar je ziet die pijl alleen wanneer je voor die plattegrond staat. 

Het leven op Aarde heeft zich geleidelijk ontwikkeld, maar het is nog maar nauwelijks een eeuw geleden dat er voor het eerst door mensen radiogolven zijn uitgezonden. De periode waarin mensen dat konden was dus tot nu toe niet veel langer dan 0,000002% van de levensduur van de Aarde. Wanneer er andere planeten zijn waar de omstandigheden in principe menselijk leven mogelijk zouden maken, is het dus niet zeker of er wel leven zou zijn ontstaan, maar ook of dat leven nu al zou zijn geëvolueerd tot wezens die in staat zijn radiogolven uit te zenden en op te vangen, of dat we daar nog miljoenen jaren op moeten wachten. 

Daarbij doet zich nog een lastig probleem voor. We kunnen nu een eeuw lang radiogolven uitzenden en ontvangen, maar hoe lang zal dat zo blijven? Komt er niet een moment waarop de mensheid juist door de technische ontwikkeling zichzelf geheel vernietigd zal hebben? Het grootste risico lijkt daarbij de volledige kernoorlog. Niet ondenkbaar met steeds meer landen met kernwapens, terwijl de democratie ook niet meer de garantie lijkt te geven dat alleen verstandige mensen president van de Verenigde Staten kunnen worden. 

Je kunt ook denken aan de gevolgen van de klimaatverandering, of aan een programmeerfout bij robots waardoor die alle levende wezens gaan doden, om te beginnen met de mensheid. Eigenlijk vind ik het al een optimistische veronderstelling dat zo’n ramp zich deze eeuw niet voor zal doen. Wanneer we nog duizend jaar te leven hebben lijkt mij dat een uiterst optimistische verwachting, laat staan een miljoen jaar. 

Maar stel nu eens dat er gedurende een miljoen jaar mensen op de Aarde wonen die in staat zijn via radiogolven te communiceren met wezens op andere planeten. Wanneer die er al zijn, zullen ze over dezelfde technologie beschikken als wij, en dus ook zichzelf kunnen vernietigen. Ze zullen dus ook slechts een beperkte periode via radiogolven kunnen communiceren, en het zou wel verdomd toevallig zijn wanneer dat samenvalt met de periode waarin wij Aardse mensen dat kunnen.

 

Misschien ben ik echter te pessimistisch. Misschien is er wel een planeet in het heelal die net zo oud is als de Aarde, maar waar miljoenen jaren eerder intelligent leven is ontstaan, en waar al miljoenen jaren technisch hoog ontwikkelde wezens leven die in staat zijn radiogolven uit te zenden, zonder dat hun technische ontwikkeling geleid heeft tot collectieve zelfvernietiging. Dan moet we er snel zien achter te komen hoe ze dat voor elkaar gekregen hebben.