Verschenen in 'Intermediair' - 13-01-2000
De wereld heeft de millenniumbug overleefd. Burgemeesters zaten voor joker in crisiscentra, en de van zolder gehaalde butagasflesjes en de in de bejaardentehuizen uitgedeelde ratels bleken overbodig. De discussie zal nog wel even doorgaan of dit alles te danken is aan het wijs beleid van de autoriteiten, of dat die zich hebben laten bang maken door de automatiseringsbranche, waar men miljarden verdiend heeft aan de angst voor Y2K.
Hoe het ook zij, de millenniumbug heeft weer eens laten zien hoe afhankelijk we zijn geworden van de automatiseringstechnologie, en hoe moeilijk het is rationele beslissingen over automatisering te nemen. Wie zich liet leiden door de waarschuwingen van Maurice de Hond kwam al even bedrogen uit als bij diens voorspellingen van verkiezingsuitslagen.
Toch bestaat er geen tegenbeweging tegen de steeds verdergaande automatisering, die er bij andere technologieën wel bestaat. Toen de eerste stoomlocomotieven gingen rijden, was men bang dat de koeien na confrontatie met die gevaarten zure melk zouden leveren. Dat gebeurde niet, maar in overdrachtelijke zin werd de vrees voor negatieve gevolgen van de aanstormende technologie wel degelijk bewaarheid. Niet de melk werd zuur, maar de regen.
Ook nu nog zijn allerlei technologische ontwikkelingen omstreden. De milieubeweging keert zich tegen de groei van het auto- en luchtverkeer. Over de voor- en nadelen van kernenergie t.o.v. het gebruik van fossiele brandstoffen is nauwelijks een rationele discussie mogelijk. Er bestaat angst voor de elektromagnetische straling van mobiele telefoons. Genetische manipulatie in de land- en tuinbouw levert ‘Frankensteinvoedsel’. Het opslaan van onze genetische streepjescode in een door de overheid beheerd bestand vinden we zo erg, dat alleen wie veroordeeld is tot minstens vier jaar gevangenisstraf gedwongen mag worden genetisch materiaal af te staan.
Alleen de informatie- en communicatietechnologie wordt niet getroffen door deze technologievrees. Prins Willem-Alexander waarschuwt dat de jeugd te veel aan het scherm gekluisterd is om nog aan sport te doen. Maar de groeiende onbeheersbaarheid van al die aan elkaar geknoopte systemen lijkt niemand te deren.
Twintig jaar geleden was dat anders. Toen was er een grote vrees voor de aantasting van de privacy door de automatisering, maar ook voor vernietiging van werkgelegenheid. Om die laatste reden pleitte Den Uyl indertijd voor een specifieke belasting op automatiseringsprojecten in te stellen. Toch bleek die laatste vrees ongegrond. Juist de millenniumbug heeft laten zien hoe automatisering zijn eigen werkgelegenheid creëert.
De dwangmatige vernieuwing op computergebied leidt ook niet tot een opvallend hoge stijging van de arbeidsproductiviteit. Daarvoor zijn de kosten aan systeembeheerders en cursussen veel te hoog, om niet te spreken van de uitval van werknemers die het allemaal niet meer kunnen bijbenen.
Maar de vrees voor inbreuken in de privacy is wel degelijk gerechtvaardigd gebleken, niet alleen door koppeling van bestanden, maar ook door de mogelijkheden die hackers hebben om zowel grote bestanden als privé computers te kraken.
Monica Lewinski dacht haar dagboekaantekeningen in haar eigen PC te hebben gewist, maar ze konden wel degelijk gereconstrueerd worden. Zoiets levert veel meer inbreuken op de privacy op dan de genetische streepjescode.