Verschenen in 'Intermediair' - 12-04-2001
Dat is schrikken! Een mailtje van Dig Istha. Die heeft zich geërgerd dat ik hem in Intermediair van 29 maart een beroepsmanipulator genoemd heb, en eist dat ik dat terugneem.
Wat is een manipulator? Een manipulator is iemand die dingen naar zijn hand probeert te zetten. Zo houdt een vriend van mij zich bezig met genetische manipulatie. Daarbij grijp je in in het genetische materiaal van planten en dieren, om een resultaat te krijgen dat jou bevalt. Bij voorbeeld melk die een geneesmiddel bevat tegen ernstige ziekten, planten die minder gebruik van bestrijdingsmiddelen noodzakelijk maken, of rijst die vitamine A bevat. Er zijn mensen die een dergelijke vorm van manipulatie principieel afwijzen, maar wanneer je zo’n geneesmiddel nodig hebt, ga je daar al snel anders over denken.
Er zijn ook mensen die beurskoersen proberen te manipuleren. Daarmee verrijken ze zich ten koste van anderen. Er is weinig verschil van mening over dat dat laakbaar is, en terecht verboden.
En dan zijn er mensen die proberen de publieke opinie naar hun hand te zetten. In principe probeert elke politicus dat. Hij zal altijd proberen de gevolgen van zijn beleid zo gunstig mogelijk voor te stellen, en de aandacht af te leiden van de nadelen. Steeds vaker laten politici zich daarbij ondersteunen door mensen die er hun beroep van gemaakt hebben om een bepaalde draai aan het nieuws te geven, de zogenaamde spin doctors.
Die maken daarbij gretig gebruik van het papegaaiengedrag van journalisten. Wanneer je eenmaal één journalist zover hebt dat hij bereid is om de door Melkert bepleite extra uitgaven als ‘investeringen’ aan te duiden, gaan ze dat allemaal doen. Wanneer je in een persbericht schrijft dat er twintig miljard ten goede komt aan de staatsschuld, schrijven alle kranten dat de staatsschuld twintig miljard naar beneden gaat.
Het is vaak lastig na te gaan wat de invloed van spin-doctors is. De persconferentie van Willem-Alexander en Máxima riep de vraag op of ze bij de RVD echt niet in staat zijn om een behoorlijke geluidsversterkinginstallatie neer te zetten, of dat ze op die manier het verloofde paar meer tijd wilden geven om na te denken over hun antwoorden.
Soms treden spin doctors zelf voor het voetlicht. Frits Wester was er apetrots op hoe hij Brinkman van elke authenticitiet probeerde te beroven, met rampzalige gevolgen. In dezelfde tijd schepte Dig Istha als campagneleider van de PvdA op over een ‘verneukje’. Soms merk je toevallig wat van spin-doctors: na een verloren debat in Leiden wilde Istha Sharon Dijksma iedereen een handje laten geven, terwijl ze daar begrijpelijk gewoon geen zin in had.
Ik begrijp niet dat de meest bekende spin doctor van Nederland niet gewoon wil erkennen dat manipulatie van de publieke opinie zijn vak is. Maar gelet op de resultaten van zijn campagne voor Dijksma ben ik bereid de kwalificatie beroepsmanipulator terug te nemen. Istha is toch eigenlijk meer een amateur.