Zoek op trefwoord :
Cybercrime
Verschenen in 'TPC' - 20-08-2016

De automatisering gaat steeds verder. Er wordt geëxperimenteerd met zelfrijdende auto’s. De robots zijn in opkomst. Via internet worden steeds meer apparaten onderling verbonden.
Bij de nadelen hiervan staan maar weinig mensen stil. Toch zijn die er wel. Steeds meer overheden en bedrijven laten hun  publiekscontacten via internet lopen. Dat levert extra werk op voor burgers en klanten, maar ook ergernis. Via geautomatiseerde incasso-opdrachten kunnen er hoog oplopende schulden ontstaan waar niemand zicht op heeft. Als je niet reageert omdat je dood bent kunnen je erfgenamen hoge boetes krijgen. Het wordt steeds moeilijker iemand aan de telefoon te krijgen, laat staan aan het loket.
Burgers worden gedwongen een computer aan te schaffen, of ze alle kosten die daaraan verbonden zijn kunnen opbrengen of niet. Contant geld is op de terugweg. Zo kan de overheid ons ook steeds beter in de gaten houden. Aan de hand van onze bankrekening kunnen de politie en de belastingdienst zien waaraan en waar we ons geld uitgeven. Met de OV-chipkaart wordt ons reisgedrag tot in detail vastgelegd. De Stasi zou er jaloers op zijn geweest.
Een ander probleem is dat van het vervagende geheugen van de overheid. De problemen die het ministerie van VenJ had om de betalingen bij de Teevendeal te reconstrueren, zijn exemplarisch voor de desastreuze invloed van de komst van steeds nieuwe systemen op de toegankelijkheid van data uit het verleden.
Maar het grootste probleem lijkt me toch alle vormen van cybercriminaliteit. Dat varieert van kwajongens die met een afstandsbediening door het open raam de televisie van de buren op een ander kanaal zetten, tot inbraken in bancaire systemen. Overheden luisteren elkaar schaamteloos af. Van Henk Kamp tot Hillary Clinton negeren politici de veiligheidsvoorschriften.
Ik heb mij wel eens afgevraagd of ze bij defensie zeker weten dat de Amerikanen niet in staat zijn zich via internet meester te maken van een JSF. Maar de Tweede Kamer is veel banger  voor stemmachines, die niet eens met internet verbonden zijn.
Veel schade ontstaat ook wanneer systemen plat worden gelegd. De overheid is hier bijzonder gevoelig voor. Volgens een recent onderzoek van Deloitte kost cybercriminaliteit onze maatschappij € 10 miljard per jaar, waarvan € 2,4 miljard voor rekening van de publieke sector.
Deloitte legt de nadruk erop dat organisaties moeten weten wat ze doen wanneer ze gehackt worden, en is uiteraard graag bereid daarbij te helpen. Maar de vraag is ook of bij beslissingen over automatisering altijd de juiste afwegingen worden gemaakt. Is in de besluitvorming rekening gehouden met de kosten van het verweer tegen cybercriminaliteit? Moet alles wel via internet met elkaar verbonden zijn? En is de toegankelijkheid van data in systemen die buiten gebruik worden gesteld wel verzekerd?
En dan de extra inspanningen die van de burger gevraagd worden. Beschouw je de gemeente als een bedrijf dat zo weinig mogelijk kosten maakt, of als eigendom van de burgers, en moet je dus extra inspanningen van de burger en de op geld gewaardeerde kosten daarvan meenemen bij de kosten-baten afweging. Wanneer voorgeschreven zou zijn dat de gemeente in zo’n geval de burger compenseert door een belastingverlaging, zou die afweging transparanter worden.
De controller is de functionaris die erop moet toezien dat alle voor- en nadelen worden meegenomen bij gemeentelijke investeringsbeslissingen, en dus ook bij automatisering. Dat valt niet altijd mee. Net als bij andere grote projecten bestaat er rond automatisering vaak een vorm van groepsdenken. Vraagtekens bij het project worden niet geaccepteerd. ‘We leven nu eenmaal in de 21ste eeuw’, of ‘je kunt niet met je rug naar de toekomst gaan staan’. Men wil oude systemen vervangen omdat ze oud zijn, niet omdat ze niet meer werken. De kosten van nieuwe systemen worden onderschat, vooral de bijkomende kosten.
Dat er vaak geen goede afweging wordt gemaakt, blijkt wanneer automatiseringsprojecten veel duurder uitkomen dan eerst geraamd of soms zelfs moeten worden afgeblazen. Wanneer politie-agenten met hun eigen mobiel bellen in plaats van met de diensttelefoon. Dat rechtvaardigt dat er iemand in de discussie advocaat van de duivel speelt, en daar is de controller nu eenmaal voor aangewezen. Maar ongefundeerd geloof in de vooruitgang roept felle emoties op. Het is zaak daarbij overeind te blijven, en de ratio het te laten winnen van de emotie.