Verschenen in 'Publieke Tribune' - 26-04-2015
PvdA en VVD hebben negen dagen onderhandeld over de regeling van bed bad brood voor uitgeprocedeerde asielzoekers, met een resultaat waar de mensen die het moeten uitvoeren geen brood van kunnen bakken. Toch ging het daarbij om een betrekkelijk klein aantal mensen, misschien duizend. Dat is heel wat minder dan het aantal mensen dat zit te wachten op het uitbetalen van het persoonsgebonden budget of dat in de problemen is gekomen door dat gemeenten geen thuiszorg meer vergoeden. Ook de waanzinnige boetes die worden opgelegd aan bijstandsontvangers die ervan beschuldigd worden informatie te hebben achtergehouden, leiden niet tot een dergelijke politieke aandacht, integendeel.
Ik denk dat dat komt door de geweldige morele lading van de asielproblematiek. Het gaat erom wat moet prevaleren, art. 1 of art. 2 van de Grondwet. Tijdens de discussie over de strafbaarstelling van illegaal verblijf hoorde je van veel tegenstanders ‘geen mens is illegaal’. Oftewel: iedereen die dat wil heeft het recht zich in Nederland te vestigen. In 1798 stond dat ook in de Grondwet: ‘De Maatschappij ontvangt alle Vreemdelingen, die de weldaaden der vrijheid vreedzaam wenschen te genieten, in haar midden, verleenende denzelven alle zekerheid en bescherming’ (art. 50).
Dit was typisch een Grondwetsbepaling opgesteld door mensen die nog kort daarvoor als politiek vluchteling in Frankrijk hadden verbleven, maar er zit ook een diepe morele lading achter: wie zijn wij dat we anderen willen uitsluiten van het recht om in Nederland te wonen. Art. 1 van onze huidige Grondwet kan ook gemakkelijk zo gelezen worden. In steen gebeiteld staat het bij de publieksingang van het Tweede-Kamergebouw: allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld, en discriminatie om welke reden dan ook is niet toegestaan. Daar kun je gemakkelijk uit afleiden dat buitenlanders die zich in Nederland bevinden dezelfde rechten hebben als Nederlanders.
Het probleem van deze opvatting is dat hij aan de ene kant moreel de enig juiste is, en aan de andere kant tot volstrekt onaanvaardbare consequenties leidt, omdat het aantal mensen in de wereld voor wie Nederland een paradijs van welvaart en veiligheid is, veel te groot is. Daarom bepaalt art. 2 van de Grondwet dat de wet de toelating en uitzetting van vreemdelingen regelt, Nederlanders worden in dat verband niet genoemd. Daar lees je niets over bij de ingang van het Kamergebouw. Kennelijk is dit geen discriminatie, maar gerechtvaardigd onderscheid. Art. 1 is voor de zondag, art. 2 voor de rest van de week.
We hebben een visumstelsel dat het mensen uit landen met een vergelijkbaar welvaartsniveau gemakkelijk maakt zich in Nederland te vestigen, omdat die dat niet op grote schaal zullen doen. Meestal staan die cultureel ook dichterbij ons. We hebben ook de vrije toegang geregeld voor mensen uit landen in Oost-Europa met een aanzienlijk lager welvaartsniveau, maar dat leidt al tot veel spanningen op de arbeidsmarkt. Toen Suriname onafhankelijk werd en de halve bevolking van dat land zich daarom in Nederland wilde vestigen, konden we dat aan omdat het om betrekkelijk weinig mensen ging. Maar het is uitgesloten dat Nederland iedereen die hier zou willen wonen op zich zou kunnen nemen, en dat geldt ook voor Europa in zijn totaliteit. Ook de meeste mensen wier wortels buiten Nederland ligt erkennen dat.
Dat wil niet zeggen dat er niemand mag binnenkomen, maar dan wel op basis van onze regels. Dat heeft ook de PvdA altijd gevonden. Onder de staatssecretarissen Cohen en Albayrak zijn die regels aanzienlijk strenger geworden, zodat er van massa-immigratie al lang geen sprake meer is. Als het zo uitkomt confronteren we Wilders daar ook mee. Het is een sprookje dat er tegen immigratie nooit effectieve maatregelen zijn te nemen.
Elk immigratiebeleid houdt in dat er mensen zich hier willen vestigen waarvan we bepaald hebben dat we ze niet toe laten. Als ze hier toch zijn, zijn ze hier dus illegaal, in strijd met de wet, en als ze niet zelf teruggaan proberen we ze uit te zetten. Maar daarbij hebben we een slecht geweten, want in ons achterhoofd zegt er een stemmetje dat er moreel geen basis is waarom wij wel in dit prachtige land mogen wonen en anderen niet. Uitzetting leidt ook tot allerlei handelingen die associaties oproepen met de Duitse bezetting. Het is noodzakelijk dat het gebeurt, maar ik ben maar blij dat ik mijn geld met andere bezigheden heb kunnen verdienen.
Daarbij komt dat de aantallen niet zo groot zijn dat dat op zichzelf tot ontwrichting leidt, al ontstaan er wel problemen op de woningmarkt door een te klein aantal huurwoningen. Maar die kunnen we echt wel bij bouwen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft Nederland een miljoen Belgische vluchtelingen opgenomen.
Er zal dus altijd discussie zijn over individuele of groepen buitenlanders die op zichzelf best opgenomen kunnen worden, maar die nu eenmaal buiten de regels vallen. Binnen de linkse partijen weegt dan het morele recht van aanwijsbare individuen of groepen zwaarder dan een tamelijk theoretisch verhaal over de grenzen van onze opvangcapaciteit en het belang dat eenmaal gestelde regels ook gehandhaafd worden. In de VVD vinden ze dat laatste vooral belangrijk, omdat ze daar veel gemakkelijker aanvaarden dat mensen nu eenmaal ongelijke kansen in het leven hebben. PvdA’ers zijn van art. 1 van de grondwet, VVD’ers van art. 2.
PvdA-leden maken zich zeer druk over asielzoekers. Een aantal malen heeft dat geleid tot verruiming van de regels, bij het generaal pardon en bij het kinderpardon. Maar elke verruiming van de criteria leidt tot nieuwe grensgevallen, en dus tot nieuwe schuldgevoelens tegenover mensen waarvan we hebben afgesproken ze niet toe te laten, en dus tot nieuwe conflicten met de VVD. Soms kan daarbij de discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris een uitweg bieden, maar niet als het om hele groepen gaat. Dat schuldgevoel zullen we dus houden, waar we ook de grens leggen wie we accepteren. ‘Geen mens is illegaal’ geeft geen oplossing.