Verschenen in 'Intermediair' - 30-03-2000
Willem Vermeend is tot hoger sferen geroepen: van staatssecretaris van Financiën, speciaal belast met de belastingen, wordt hij minister van Sociale Zaken. Daarmee verdwijnt een opmerkelijke knutselaar aan het belastingrecht.
Vermeend was een groot voorstander van alle soorten van belastingverlaging. Hij geloofde heilig in het heilzame effect van lage tarieven op de werkgelegenheid. Maar tegelijkertijd leefde hij zich uit in allerlei maatregelen om bepaalde groepen tegemoet te komen, of om ons te belonen wanneer ome Willem vond dat we ons goed gedroegen.
Kom je op de fiets naar je werk? Willem Vermeend beloont je met een leuke aftrekpost. Doe je mee aan een spaarloonregeling? Willem betaalt de helft van de inleg, ook als je de andere helft financiert met een persoonlijke lening. Van de rente die je dan moet betalen kun je ook weer de helft terugkrijgen, terwijl je de rente op het spaarloon zo maar mag houden.
Zo gaat het ook wanneer tante Agaath haar neefjes helpt een nieuw bedrijf op te zetten, wanneer je geld leent aan een groen project, of geld steekt in films of zeeschepen. De Nederlandse staat subsidieert op die manier filmopnames in Hollywood, of de bouw van schepen in China. Het laatste valt als vorm van ontwikkelingshulp nog te verdedigen, hoe dat met die films zit moeten ze me nog eens uitleggen.
Terwijl de ministers van Onderwijs en van Volksgezondheid om de noden in hun sector te kunnen aanpakken geduldig moesten wachten tot er wat overschoot op de begroting van andere departementen, strooide Vermeend met gulle hand aftrekposten in het rond. Andere ministers mochten daar niet aankomen, want dan ging de belastingdruk omhoog, maar aftrekposten helpen juist de belastingdruk laag te houden.
Bewonderende partijgenoten noemden Vermeend de Willy Wortel van de Nederlandse politiek, maar fiscalisten beschouwen het als een nieuwe ziekte, de Vermeenditis. Het zijn indirecte subsidieregelingen die we niet in de begroting terug vinden, en waaraan dan ook geen limiet is gesteld. Na lang aandringen vanuit de Tweede Kamer wordt wel in een bijlage bij de miljoenennota aangegeven welke bedragen met deze belastinguitgaven zijn gemoeid, maar daarin wordt de grootste post, de hypotheekaftrek, dan weer niet genoemd.
Vermeenditis is ook een uiting van een soort schizofrenie. Aan de ene kant wordt het belastingstelsel vereenvoudigd, en worden de tarieven verlaagd. Het moet afgelopen zijn met ‘fiscaal trapezewerk’. Ook moeten de administratieve lasten voor het bedrijfsleven omlaag. Daarom loopt de hypotheekaftrek niet meer via de loonbelasting, maar rechtstreeks via de belastingdienst. Tegelijkertijd worden de salarisadministrateurs dan weer opgescheept met het spaarloon, en worden nieuwe aftrekposten gecreëerd voor wie een flink bedrag opzij kan zetten.
De vraag wordt of Wouter Bos, Vermeends opvolger, op dezelfde weg voort zal gaan, of dat Vermeenditis een persoonsgebonden kwaal zal blijken, en Bos een operatie zal inzetten die lijkt op de door Herfkens ondernomen ‘ontpronking’.
Maar de vraag is ook of Vermeend zijn kwaal zal meenemen naar sociale zaken, en daar elke maand een nieuwe verfijning van de Bijstandswet zal bedenken. Dan kunnen ze bij de sociale diensten hun borst nat maken.