Trouwe lezers van dit blad kennen Davied van Berlo, (hoofd)redacteur
van 2002 tot 2005. Vorige maand stond hij op de voorpagina van Binnenlands bestuur, als programmamanager
Ambtenaar 2.0 bij de rijksoverheid. Hij maakt zich zorgen over de positie van
de overheid en vindt dat netwerkende ambtenaren ruimte moeten hebben om afspraken te maken:

‘Burgers zijn minder afhankelijk van overheidsorganisaties om maatschappelijke initiatieven te ontplooien.
Daarmee dreigt de overheid alsmaar irrelevanter te worden. Alleen als zij zich
anders organiseert, kan ze aansluiting vinden bij deze onherroepelijke aardverschuiving.’

Daar keek ik wel van op. Het was twee dagen na de verkiezingen, en

daarbij ging het toch om allerlei zaken waar de overheid wel
degelijk relevant is: de pensioenleeftijd, belastingtarieven, de betaling van
de zorg, en de hypotheekrente-aftrek. Je kunt de maximumsnelheid op autowegen
een non-issue vinden, maar de overheid is daarbij wel degelijk relevant. En wanneer
op 9 december het verzorgingshuis van je moeder niet meer met de bus bereikbaar
blijkt, is dat wel degelijk het gevolg van overheidsbeleid.

Dat wil niet zeggen dat er in Nederland niets gebeurt zonder
dat de overheid er aan te pas is gekomen. Gelukkig maar! Maar ook bij
maatschappelijke initiatieven blijk je toch vaak de overheid nodig te hebben.
De zaterdag voor het nummer van Binnenlands bestuur verscheen, was er bij ons

een straatbarbecue. Dat kan niet zonder de medewerking van de gemeente.

De meeste zorginstellingen, woningcorporaties en scholen in
ons land komen voort uit maatschappelijk initiatief. Ze konden echter alleen
tot bloei komen doordat de overheid zorgde voor de financiering. Later wilde
diezelfde overheid dat de instellingen zouden professionaliseren. Het leidde in
veel gevallen tot mammoetorganisaties die de band met het maatschappelijk
initiatief doorsneden, en in handen vielen van proletocraten die goed aan hun
eigen portemonnee dachten en verder vooral geïnteresseerd waren in fusies en vastgoed.

Schoolbesturen huren hun eigen skybox, en verwachten van
docenten dat ze daar onbetaald hapjes en drankjes serveren. Niet voor niets
willen dergelijke types altijd een versoepeling van het ontslagrecht. Waarschijnlijk
wordt er vooral een beroep gedaan op jonge vrouwelijke docenten. Misschien
geldt er ook een dresscode. Ik moet bij netwerken altijd aan netkousen denken,
maar zal u de rest van mijn fantasieën besparen. In ieder geval blijkt wel uit
het feit dat een schoolbestuur geld besteedt aan een skybox, dat de overheid
zich hier en daar behoorlijk irrelevant heeft gemaakt. Maar dat zou niet moeten.

Ik geloof niet zo in die netwerkende ambtenaren. Dat doet me
te veel aan de skybox denken. De maatschappij is er niet voor de overheid, en
wanneer maatschappelijke initiatieven buiten de overheid om tot stand komen, is
daar niets op tegen. De overheid moet zich altijd afvragen wat er mis gaat
wanneer zij zich ergens niet mee bemoeit.

Maar wanneer er iets mis dreigt te gaan, moet de overheid
ook adequaat ingrijpen. Daarbij kan het heel nuttig zijn wanneer ambtenaren in
informele contacten informatie verzamelen hoe dat dan zou moeten, maar om het
probleem van de proletocratie op te lossen zal men uiteindelijk harde
maatregelen moeten nemen, en de overheid juist een hiërarchische positie geven
ten opzichte van instellingen die het contact met het maatschappelijk
initiatief zijn kwijt geraakt.