Zoek op trefwoord :
Het wonder van de noordzuid lijn
Verschenen in 'Openbaar bestuur' - 06-03-2012

Voor wie geïnteresseerd is in beleidsfiasco’s als gevolg van groepsdenken en consensusdrang, is de Amsterdamse Nood/Zuidlijn een ideaal studieobject. Parool-journalist Bas Soetenhorst geeft daar een fascinerende beschrijving van, waarin we dezelfde processen zien als bij andere beleidsfiasco’s: bestuurders en ambtenaren die er van overtuigd zijn dat zonder hun project de wereld vergaat, en die er daarom alles aan doen het geaccepteerd te krijgen, ook al moeten ze daartoe de gunstige effecten sterk overdrijven, en een onvolledig beeld van de kosten geven. Die strijd speelde zich in dit geval af tegen de achtergrond van de bouwfraude en scepsis op het ministerie van V&W.
Zoals zo vaak was het groepsdenken onder ambtenaren en bestuurders ingebed in een bredere consensus over het te voeren beleid, maar die slingerde in Amsterdam wel van de ene kant naar de andere. In 1968 is bijna de hele gemeenteraad voor een metronet. Na de slag om de Nieuwmarktbuurt wordt ‘trammetjesman’ Michael van der Vlis wethouder, en is de raad tegen nieuwe metrolijnen, met als enige dissident Ema Bouman van de Centrumpartij. In de periode 1986-1990 keert het tij opnieuw, en in 1991 is ex-Provo Roel van Duyn nog de enige tegenstander van nieuwe metroplannen.
Bestuurders maken dergelijke keuzes meer op basis van beelden dan van cijfers. Wanneer er eenmaal subsidie is toegezegd is er helemaal geen weg terug meer, dat bleek ook hier. Volgens burgemeester Cohen was de NZL ‘de slagader van de Randstad’. Soetenhorst wijst er op dat de raad de gewijzigde omstandigheden negeerde: de stad was veel minder gegroeid dan in de jaren zestig verwacht, net als het openbaar vervoer.
Dat wil niet zeggen dat de Amsterdamse raad bij de uiteindelijke beslissing heeft zitten slapen. Er waren veertien tegenstemmers, die volgens Het Parool ‘met de rug naar de toekomst stonden’. Doorslaggevend was het standpunt van PvdA-woordvoerder Auke Bijlsma, die zich zeer gedetailleerd in de zaak verdiepte, maar op cruciale punten door ambtenaren misleid werd.
De Noord/Zuidlijn moest en zou er komen. Toen na de verzakkingen bij de Vijzelstraat de commissie-Veerman werd ingesteld, werd dat als volgt genotuleerd: ‘College heeft extern gezaghebbend oordeel nodig om door te kunnen gaan met NZL.’ Die verwachting heeft Veerman niet beschaamd.
In Openbaar bestuur februari 2012