Op 11 juli .j.l. is plotseling tijdens een boottochtje overleden Cees Waal, na een leven gewijd aan het openbaar bestuur.

Ik ken hem al sinds 1963, toen we allebei in Leiden actief waren in de toen net opgerichte Studentenvakbeweging (SVB). Cees werd in 1970 gemeenteraadslid voor de PvdA, die toen in de oppositie was beland omdat we alleen nog maar deel wilden nemen aan een college met een progressieve meerderheid. Als jonge hond legde hij het zittende college van bedaagde CDA’ers en VVD’ers het vuur na aan de schenen: ‘U bent geen wethouder, U bent meer een weddehouder’.

In 1974 keerden de kansen, en werd Cees wethouder Ruimtelijke Ordening. In de tien jaar dat hij die functie vervulde zorgde hij voor een ommekeer in het beleid. Niet langer werd de stad aangepast aan de auto, maar de auto moest zich aan de stad aanpassen. Dat kon alleen door krachtig leiding te geven aan de ambtenaren en het conflict met de middenstand niet uit de weg te gaan. Het legde de basis voor de ontwikkeling van Leiden van een verpauperde industriestad naar een plek waar mensen vanuit de hele Randstad willen wonen.

In 1980 nam Cees ook een half jaar het burgemeesterschap waar. Het was de tijd dat ik zelf ook wethouder werd. Het was toen nog geen gebruik dat na het vertrek van een burgemeester door de CdK een waarnemer van buiten werd aangewezen.

In 1984 werd hij burgemeester van Deventer, wat hij negen jaar bleef. Daarna werd hij bestuurder van de Rotterdamse Hogeschool en waarnemend burgemeester in Castricum, Sassenheim en Delfzijl. In Delfzijl lukte het hem het door persoonlijke conflicten vastgelopen gemeentebestuur weer vlot te trekken.

Cees combineerde dat met o.a. het voorzitterschap van de Raad van Toezicht van de VARA en de functie van raadsheer-plaatsvervanger in het Amsterdamse Gerechtshof. In Leiden, waar hij na Deventer weer was gaan wonen, werd hij onder meer voorzitter van de vereniging Oud Leiden, de grootste vereniging in zijn soort in Nederland.

Cees Waal was een bestuurder die wist wat hij wilde en veel bereikte. Zowel in Leiden als elders is men hem daarvoor veel dank verschuldigd.

Leidens eerste socialistische burgemeester

Tot nu toe is één aspect uit de carrière van Cees Waal onderbelicht gebleven: hij was in 1980 een half jaar burgemeester, tussen het vertrek van Vis en de komst van Kees Goekoop. Als je afziet van de korte periode in 1946 dat Max Verwey in dezelfde positie is geweest, kun je Cees daarmee aanduiden als onze eerste socialistische burgemeester. Hij heeft dat heel goed en met veel plezier gedaan.

Het was toen nog regel dat in zulke situaties de eerste loco-burgemeester als vervanger optrad, pas later werd dat een door de Commissaris van de Koningin benoemde waarnemer. Zeker in een situatie als die in 1980, toen Vis toch met een zeker ongenoegen vertrokken was vanwege de geringe ruimte die je als burgmeester in een sterk gepolitiseerd college hebt, zou het nu niet meer denkbaar zijn dat de eerste loco-burgemeester als vervanger optrad. Naarmate Commissarissen van de Koningin minder over de benoeming van ‘vaste’ burgemeesters te vertellen kregen, zijn ze zich meer met de benoeming van waarnemers gaan bezig houden.

De ironie is dat Cees later drie keer zo’n waarnemerschap heeft vervuld. Maar hij kwalificeerde zich voor het burgemeesterschap toen hij in Leiden die functie vervulde vanuit de lokale politiek.