Vorig jaar bleek uit de via Wikileaks uitgelekte berichten van de Amerikaanse ambassade, dat Nederlandse topambtenaren samenspanden met Amerikanse diplomaten om hun PvdA-bazen onder druk te zetten in te stemmen met een verlenging van de Nederlandse aanwezigheid in Uruzghan. Daar hoor je weinig meer over. Op 9 mei hadden Jeroen Pauw en Paul Witteman een gesprek van een klein uur met Balkenende waarin het conflict over Uruzghan uitgebreid aan de orde kwam, maar dit aspect niet.

Sindsdien zijn we echter met meer integriteitsschendingen in de top van het Nederlandse bestuur geconfronteerd. NMa bestuurder Kalbfleisch moest terugtreden vanwege beschuldigingen dat hij als lid van de Haagse rechtbank ervoor gezorgd had dat een zaak waar een vriend van hem bij betrokken was behandeld werd door de eveneens met hem bevriende rechter Hans Westenberg. Die velde het gewenste vonnis, dat in hoger beroep werd vernietigd. Volgens de slachtoffers zijn er nog meer integriteitsschendingen geweest.

Dan was er de raadselachtige reddingsactie in Sirte, waarbij vijf mensenlevens op het spel gezet werden om één Nederlander uit Libië te ‘redden’, hoewel deze dat zelf helemaal niet zo noodzakelijk vond. In het Kamerdebat bleef de reden hiervoor onduidelijk. De enige rationele verklaring was dat propaganda-politicus Hillen hier een kans zag om met een spectaculaire redding van een landgenoot uit de klauwen van Khadaffi een paar dagen voor de verkiezingen het imago van het kabinet op te poetsen. Er moeten al voorbereidingen geweest zijn om de betrokkenen te laten ontvangen door Hillen the Hero

De geur van bederf stijgt ook op uit de beschrijving in Halve lucht door een oud-medewerkster van de AIVD van wat zij meemaakte toen zij ervan verdacht werd informatie te hebben gelekt naar De Telegraaf. Heleen de Waal – zo noemt zij zich - zou de bron zijn geweest van een artikel dat uit ambtelijke evaluaties gebleken zou zijn dat de AIVD blindelings informatie van de Britse inlichtingendienst had overgenomen.

De leiding van de AIVD ging er vanuit dat het artikel is gebaseerd op een intern document dat is doorgespeeld aan De Telegraaf, niet dat het was ingestoken door topambtenaren van Algemene Zaken of Buitenlandse Zaken die zo hun straatje zouden schoonvegen. Toch wijzen de formuleringen van De Telegraaf daar eerder op. Die ambtenaren zouden dus ook best de bron kunnen zijn, wie gelooft er nog in ‘Onze ambtenaren doen zoiets niet’?

Omdat uit afgeluisterde telefoongesprekken bleek dat de partner van Heleen de Waal contact had gehad met een Telegraaf-journaliste werd zij ervan beschuldigd het lek te zijn. Daarmee zou zij staatgeheimen hebben verraden; met dat argument houdt men bij de AIVD klokkenluiders eronder.

De Waal geeft een gedetailleerd beeld van haar leven in voorarrest. Of dat allemaal waar is kan ik niet beoordelen, maar er staan voldoende zaken in waarvan je dan ten minste zou willen dat ze worden tegengesproken. Ze schrijft over willekeurige beslissingen van het gevangenispersoneel, dat ook helemaal geen begrip heeft dat zij alleen glutenvrij voedsel kan verdragen. Over verhoren waarbij zij haar BH moet afdoen en haar eigen kleding niet mag dragen omdat dat ‘beleid’ is. Ze maakt zo ook begrijpelijk dat in andere zaken onschuldigen bekend hebben, om maar contact met hun dierbaren te kunnen hebben.

Je reinste Kafka wordt het wanneer De Waal voor de verhoren beginnen te horen krijgt dat zij niet op alle vragen antwoord mag geven, omdat ze dan de geheimen van de AIVD zou verraden. Maar wanneer de rechercheurs dergelijke vragen toch stellen, worden ze niet vervolgd wegens het uitlokken van een misdrijf. De Waal wordt ook geconfronteerd met documenten van de AIVD die bij haar thuis zijn gevonden, en waarvan ze vermoedt dat ze door AIVD’ers daar zijn achtergelaten om haar te incrimineren.

De Waal wordt door de rechtbank vrijgesproken, maar schrijft dat eraan toe dat zij haar piket-advocaat heeft ingewisseld voor een dure strafpleiter die door een bekende voor haar betaald werd. Fijn voor haar, maar iemand met minder relaties was wellicht veroordeeld. Dat geeft toch ook te denken over rechtsstaat.

Maar nog meer geeft de zaak te denken over de baas van de AIVD, die voor de hele beschuldiging verantwoordelijk is. Die wordt nu de ‘blauwe baas’ van de nationale politie. Dat geeft me geen veilig gevoel.

In: Openbaar bestuur augustus 2011