Uri Rosenthal is bij de laatste kabinetsformatie minister van Buitenlandse Zaken geworden. Dat is opmerkelijk voor iemand die zijn leven lang bezig is geweest met het onderzoeken van rellen en rampen. Zo iemand verwacht je eerder op het ministerie van Veiligheid. Maar ja, daar zat Opstelten al, en die had als succesvol wegbereider van het kabinet Rutte meer rechten dan Rosenthal, die twee keer als informateur was opgetreden met een negatief resultaat

Toch had ik Rosenthal graag als minister van Veiligheid gezien. Hij kon als hoogleraar altijd zo goed achteraf uitleggen waarom anderen het fout deden. Als minister had hij de eindverantwoordelijkheid gehad bij de brand in Moerdijk. Zou hij eerder het initiatief genomen hebben dan Opstelten? Was er dan minder onrust ontstaan? Was hij op het kritieke moment wel uit dat busje gestapt? Zou hij ook een ongeluk zonder één dode tot ramp hebben uitgeroepen? We zullen het nooit weten.

Intussen heeft er op Rosenthals eigen ministerie ook een ramp plaats gevonden. Zo kun je het bekend worden van de rapportages van de Amerikaanse ambassade toch wel noemen. Er blijkt dat ambtenaren van Rosenthals departement hebben samengespannen met de Amerikanen om de PvdA onder druk te zetten niet langer vast te houden aan het kabinetsbesluit om in 2010 te vertrekken uit Uruzghan.

Dat is niet zo best. Maar Rosenthal weet hoe je met zo’n ramp moet omgaan: je ontkent het gewoon. Er is helemaal geen ramp. Hoe die rapportages tot stand gekomen zijn zal Rosenthal worst zijn: of het vervalsingen zijn, of dat Amerikaanse diplomaten gewoon wat uit hun duim zuigen, Rosenthal steekt zijn hand in het vuur voor zijn eigen mensen. Daar zou hij zijn vingers nog wel eens aan kunnen branden, ook al heeft hij die net afgelikt bij de gedachte aan het kabinet Rutte-Wilders-Verhagen. Er is hier sprake van een buitengewoon ernstige integriteitsschending, en je moet toch wel erg naïef zijn om Rosenthal op zijn woord te geloven.

Het gaat niet aan dat Nederlandse ambtenaren, of ze nu wel of niet in overeenstemming met hun minister handelen, met vertegenwoordigers van een vreemde mogendheid brainstormen over het onder druk zetten van een van de regeringspartijen om tot een wijziging van het regeringsbeleid te komen.

Het schijnt in Den Haag gewoonte te zijn dat ambtenaren, bewindspersonen en zelfs het staatshoofd hun persoonlijke opvattingen kenbaar maken aan de Amerikanen, in plaats van het vastgestelde regeringsbeleid te verdedigen. Ik vind dat al zeer dubieus. Het roept ook de vraag op tegenover welke landen dat allemaal gebeurt: kennelijk tegenover de Amerikanen, maar ook tegenover de Russen? Toch niet tegenover de Iraniërs, mag ik hopen. Maar het geven van je persoonlijke opvatting is nog iets anders dan via anderen proberen die opvatting tot beleid te maken. Dat grenst aan landverraad.

Wat het nog erger maakt is de sancties die Nederlandse ambtenaren bedenken tegen Nederland en Nederlandse ministers. Wanneer de Amerikanen niet al zelf bedacht hebben dat ze Nederland kunnen chanteren met het bijwonen van de G20, ga je ze toch niet op een idee brengen. Daarmee schaadt je rechtstreeks het Nederlands belang.

Het veronderstelt ook een cynische uitruil. Nederland stuurt geen troepen naar Afghanistan om de Talibaan te bestrijden en vrouwen betere ontwikkelingskansen te geven, maar voor het aanzien van de Nederlandse regering en het beetje invloed dat je als gast bij de G20 zou kunnen uitoefenen. Daarvoor lopen jonge mensen dan het risico gedood te worden of voor hun leven gewond of getraumatiseerd terug te keren.

Maar erger nog is het idee dat je Wouter Bos zou kunnen chanteren dat het slecht voor zijn carrière zou zijn wanneer hij vast bleef houden aan de gemaakte afspraak. Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten. Na de kabinetscrisis zei De Hoop Scheffer: Nederland gaat dit merken. En hij verwees naar een Spaanse generaal die een benoeming binnen de NAVO misliep nadat Spanje zijn troepen had teruggetrokken uit Irak. Hij wist natuurlijk ook hoe zijn eigen benoeming tot secretaris-generaal van de NAVO tot stand was gekomen, waarvan steeds ontkend wordt dat die iets te maken had met de Nederlandse politieke steun aan de inval in Irak.