Nederland is een keurig aangeharkt landje, in ieder geval wanneer we dat met het buitenland vergelijken. We proberen ook de gegevens waar we ons als overheid op baseren zo goed mogelijk te ordenen. De computer helpt daarbij. Daarom schrijft het Rijk de gemeenten voor authentieke gegevens te gebruiken, die opgenomen worden in basisregistraties. Elk overheidsorgaan dient deze authentieke gegevens te gebruiken.

Zo is er de Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens (GBA), doe wordt bijgehouden door de afdeling burgerzaken van de gemeente. De regelgeving daarvoor komt van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. De GBA zorgt ervoor dat alle overheidsinstanties mensen met dezelfde naam aanduiden, dezelfde geboortedatum hanteren, enzovoorts. Daaronder valt ook het hanteren van dezelfde adresgegevens. Het wordt gepresenteerd als reuze klantvriendelijk, want mensen hoeven die gegevens dus maar één keer aan de overheid te verstrekken. Het betekent natuurlijk ook dat zo voorkomen wordt dat mensen er de boter uit braden door voor verschillende regelingen een ander adres te kiezen.

Voor wie zelf bij de overheid een adressenbestand beheert, kan zo’n regel wel eens lastig zijn. Soms wonen mensen tijdelijk niet op hun officiële adres, bij voorbeeld bij echtelijke onenigheid. Voor sociale diensten kan het dan van belang zijn om ook dat tijdelijke adres te registeren, en daar de post heen te sturen. Dat nu mag niet. Maar gelukkig heeft Nederland een toegewijd en creatief ambtenarencorps, dat zich niet door de eerste de beste wettelijke belemmering uit het veld laat slaan. Post-it briefjes doen wonderen.

Nu is de GBA niet de enige basisregistratie. Sinds 1 juli dit jaar dienen gemeenten ook te beschikken over Basisadministraties Adressen en Gebouwen (BAG). Het zijn dezelfde letters, maar dan in andere volgorde. Het is net DNA: dat is ook opgebouwd uit een paar bouwstenen, maar verschillende combinaties leden toch tot een grote diversiteit aan levensvormen.

Deze basisregistraties zijn een kindje van de minister van VROM. Net als bij de GBA is er van alles geregeld: wanneer een object een adres moet krijgen en hoe dat adres is opgebouwd. Daarbij blijkt uit de basisregistratie gebouwen wat voor soort gebouw het is, bij voorbeeld of er gewoond mag worden.

Net als de GBA, geldt deze basisregistratie ook voor andere overheidsadministraties. De GBA zelf vormt daar echter een opvallende uitzondering op. Die vermeldt woonadressen, en dat is wat anders dan adressen van gebouwen waarin gewoond mag worden. Zo wordt er soms gewoond in recreatiewoningen, maar ook in winkels, opslagruimten, schuurtjes of bootjes. Het zijn meestal mensen die door hun partner, de hypotheekbank of de woningcorporatie uit hun huis zijn gezet, en voor wie er niet zo een twee drie een nieuw huis beschikbaar is. Het is een wereld waar de gemiddelde politicus of beleidsambtenaar maar weinig contact mee heeft.

Een woonadres hoeft dus niet het adres van een woning te zijn. Het hoeft zelfs helemaal niet voor te komen in de Basisregistratie Adressen. Voor de GBA is alleen van belang dat iemand op een vaste plaats slaapt, anders moet hij een briefadres nemen. Bekeken vanuit de BAG is dat raar. Niet alleen geldt de eis dat overheden zich houden aan de basisregistraties kennelijk niet voor de afdeling burgerzaken, maar inschrijving op een adres waar niet gewoond mag worden, wordt door veel mensen ook gezien als een soort legitimatie daarvan, bij voorbeeld wanneer zij vast verblijven in een recreatiewoning.

Moet dan worden voorgeschreven dat de GBA alleen adressen van woningen als woonadressen erkent? Dat zou weer heel onpraktisch zijn. De werkelijkheid houdt zich immers lang niet altijd aan de wetten. Laten we het er maar op houden dat het beginsel van basisadministraties typisch een voorbeeld is van hoogmoed van de wetgever, die daarbij tegen zijn eigen grenzen aanloopt.