Zoek op trefwoord :
De strop of de dolksteek
Verschenen in 'PvdA Leiden' - 15-06-2006

Als je het mij vraagt, wordt het referendum over de Rijn Gouwe Lijn een cause célèbre in de geschiedenis van de gemeentelijke referenda. Het is al uniek omdat het oorspronkelijke referendumverzoek is afgewezen door wethouder Alexander Pechtold, die daarna Minister van Bestuurlijke Vernieuwing zou worden. De Rijn Gouwe Lijn staat daardoor in Den Haag bekend als 'dat project waar Pechtold geen referendum over wilde'. Maar er komt nu toch een referendum, nadat zijn referendarissenpartij uit het college verdwenen is.
Maar het wordt wel een heel raar referendum. Voor de raadsverkiezingen heeft de PvdA uitgesproken dat de RGL alleen kan worden aangelegd wanneer er voldoende draagvlak in de samenleving is. Toen wilde men nog geen referendum. Nu wel, maar niet een waarmee je het draagvlak toetst. We mogen immers alleen kiezen tussen twee varianten van de Rijn Gouwe Lijn, maar het concept van de RGL als zodanig staat niet ter discussie.
Wanneer we de Breestraat willen sparen, moeten we accepteren dat er een rechtstreekse railverbinding tussen Gouda en Katwijk komt via het bestaande tracé, maar dat dat de nodige investeringen en slooppartijen vraagt om te voorkomen dat er op het station moet worden overgestapt. We mogen dus kiezen tussen een dolksteek (door het hart) of de strop (buitenom). Wie vindt dat er voor het openbaar vervoer andere prioriteiten moeten gelden, komt bij het referendum niet aan bod. Of je moet ervan uitgaan dat het tracé buitenom er toch niet komt, zodat je daar veilig voor kunt stemmen.
De ontwikkeling van het tracé buitenom brengt de gemeenteraad ook in een merkwaardige spagaat. De meerderheid is voor het Breestraat tracé, maar gaat nu bepalen hoe het tracé buitenom eruit zou moeten zien. Daarbij heeft men er belang bij dat dat tracé zo onaantrekkelijk mogelijk wordt, dus met veel viaducten en slooppartijen, opdat de mensen zich zuchtend bij het Breestraattracé zullen neerleggen. Maar men moet zich niet laten verleiden tot de conclusie dat het tracé buitenom zo duur wordt dat het niet haalbaar is, want dan vervalt die optie bij het referendum, en wordt de vraag voor of tegen de trein door de Breestraat. En iedereen weet wat dan het antwoord is.
Toch is het de vraag wanneer je het buitenom tracé als haalbaar beschouwt. Wanneer er tekeningen liggen? Of wanneer de provincie zich ook bereid heeft getoond eraan mee te werken? Kun je trouwens van beide tracé's wel zeggen dat ze haalbaar zijn, zolang er geen zekerheid is over de financiering van het deel naar Katwijk? Dat is eerder wel door de gemeenteraad als voorwaarde gesteld, en ik neem aan dat die voorwaarde nog steeds geldt.
De discussie over wat verstaan moet worden onder 'haalbaar' zal tot een Babylonische spraakverwarring leiden in de gemeenteraad. Daarbij zullen de oppositiepartijen er alles aan doen om de coalitie onderuit te halen. En om dat te voorkomen zal er binnen de coalitie een strakke regie nodig zijn. En dat zal dan weer de vraag oproepen hoe het zit met die open bestuursstijl.
Opmerkelijk is ook dat men het referendum al in december wil, en niet kan wachten tot de statenverkiezingen in maart. Toch kan de bestuursovereenkomst niet worden aangegaan voor er duidelijkheid is over de haalbaarheid van het westelijk tracé, en dat zal nog wel even duren. De ervaring leert, dat de opkomst bij referenda die samenvallen met een reguliere verkiezing veel hoger is dan bij afzonderlijke referenda. En samen laten vallen met andere verkiezingen is nog goedkoper ook. Door het referendum al in december te willen houden, roept men de verdenking op uit zijn op een lage opkomst, zodat men niet gebonden is aan de uitslag. Want stel je voor dat de bevolking echt kiest voor het tracé buitenom...
Bij een referendum in december verwacht ik een lage opkomst, door de combinatie van de onmogelijke keuze waarvoor de kiezer wordt gesteld en de onduidelijkheid die bij beide varianten heerst over de haalbaarheid van het westelijke gedeelte van de RGL. Misschien is het ook nog wel guur en glad.
Stel dat de opkomst dan onvoldoende is voor een geldige referendumuitslag. Dan zal er op het Stadhuis een zucht van verlichting opgaan. Lenferink, Steegh en Witteman staan in de regio niet langer voor gek omdat ze hun eigen gemeenteraad niet in de hand hebben. Maar je kunt niet zeggen dat er dan is aangetoond dat er voldoende draagvlak is. ENFB en Rover zullen even ontevreden blijven. En de kiezer zal zich gemanipuleerd voelen.
De kiezer krijgt ook een prachtige gelegenheid om die onvrede te uiten, bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Er is dan voor het eerst een provinciaal thema dat centraal kan staan wanneer we de leden kiezen van dit toch wat sneue bestuursorgaan. Prachtig toch? D66, is dat niet een van de partijen die zich in de Staten tegen de RGL verzet heeft? Verdient die partij dan niet de stem van elke RGL-nonbeliever?
Maar pas op! Bij de Statenverkiezingen bepalen we ook hoe de Eerste Kamer eruit gaat zien. Of er daar een linkse meerderheid is, of CDA en VVD samen de meerderheid hebben, of dat je er alle kanten uitkan en alleen de combinatie PvdA-CDA een meerderheid heeft. Daarmee worden randvoorwaarden gesteld welke coalities landelijk mogelijk zijn. En elke zetel telt daarbij. Door bij de opzet van het referendum de kiezer niet serieus te nemen, draagt de Leidse PvdA bij aan het ondermijnen van onze landelijke positie.
Voor een zinnig referendum zijn er twee mogelijkheden, of eigenlijk vier. Men kan tegelijk met de statenverkiezingen een referendum organiseren over het principe van een railverbinding tussen Gouda en Katwijk, waarbij de keuze tussen verschillende varianten wordt overgelaten aan de bevoegde autoriteiten. Of men kan nadat overeenstemming bereik is over de RGL-west, een referendum houden over de bestuursovereenkomst. Voor beide varianten geldt dat ze niet beperkt hoeven te blijven tot Leiden; je kunt ook zo'n referendum organiseren in alle regiogemeenten die geacht worden mee te betalen.
Als je dit wilt, moet daarvoor het college-akkoord worden opengebroken. En het betekent dat er grote kans is dat de RGL niet doorgaat. Maar we wilden toch een open bestuursstijl?

Reacties: www.leiden.pvda.nl/nieuwsbericht/2819