Verschenen in 'Intermediair' - 16-11-2000
Schoolgebouwen zijn vuil, krap en onveilig. Voor wie dat nog niet wist, heeft TNO dat onlangs op een rijtje gezet. Het is een van de erfenissen uit de periode van twintig jaar bezuinigen op de collectieve sector die achter ons ligt. Nu die bezuinigingen niet meer nodig zijn, worden dat soort situaties niet meer geaccepteerd.
Hetzelfde zie je in de gezondheidszorg, om van de jeugdzorg maar niet te spreken. Er was de afgelopen tijd wel geld voor nieuwe gevangenissen, maar er was geen geld om te voorkomen dat jongeren daar terechtkomen.
Bij de schoolgebouwen gaat het niet alleen maar om een erfenis uit de bezuinigingstijd, het gaat ook om de verhouding tussen bevoegdheden van rijk en gemeente. Vanouds was het rijk verantwoordelijk voor de schoolgebouwen, maar daar was schraalhans keukenmeester. Afschrijvingstermijnen van zestig jaar waren geen uitzondering. Wanneer de Oosterscheldedam weer extra geld kostte, werden de normen voor de onderwijshuisvesting bijgesteld. Geen pressiegroep die zich daartegen verzette, ook de onderwijsbonden niet.
Gemeenten konden wel extra geld geven wanneer ze de normen van het rijk te krap vonden, en veel gemeenten deden dat ook. Dat zijn de gemeenten waar de inwoners klagen dat de belastingen zo hoog zijn, klachten die het rijk graag onderschrijft.
Gemeenten moesten dat extra geld ook eerlijk verdelen tussen openbare en bijzondere scholen. Wanneer er op een openbare school – met meer probleemkinderen dan bij het bijzonder onderwijs – meer ruiten sneuvelden dan waar de rijksuitkering in voorzag, dan betekende dat voor de bijzondere scholen een leuk extraatje.
Inmiddels is de verantwoordelijkheid voor de onderwijshuisvesting geheel bij de gemeenten komen te liggen. Die hebben de daarbij horende geldstromen overgedragen gekregen, maar klagen terecht dat ze daar niet mee uitkomen. Minister Zalm is het daar echter niet mee eens. Op de avond van Prinsjesdag verweet hij in NOVA de gemeente Den Haag dat men daar liever de onroerende-zaakbelasting verlaagt dan goed voor de scholen te zorgen.
Daar had de wethouder van Den Haag even geen antwoord op. Den Haag heeft hele hoge belastingtarieven, en Den Haag had in het verleden nu juist extra geld van het rijk gekregen om die tarieven enigszins in overeenstemming te brengen met die van andere gemeenten.
Diezelfde week ontvingen de gemeenten ook een circulaire van minister De Vries van Binnenlandse Zaken. Daarin stond dat het de aandacht getrokken had dat de opbrengst van de gemeentelijke belastingen steeds maar toenam. Dat de totale publieke inkomsten van de gemeenten waren gedaald van 9,1 % van het nationaal inkomen in 1994 naar 7,4 % dit jaar, was minder opgevallen, en dat de gemeenten desondanks meer aan schoolgebouwen besteedden evenmin.
Toch had Zalm in principe gelijk. Er is alles voor te zeggen dat niet de minister in Zoetermeer uitmaakt hoe de scholen erbij staan, maar de gemeenten, en dat de inwoners van de gemeente daarvoor betalen. Maar gemeenten moeten dan geen boze brieven van ministers krijgen wanneer ze ter wille van behoorlijke schoolgebouwen de eigen belastingen verhogen. Dat is vuil spel.