Verschenen in 'Wittebrood' - 29-09-2004
"Geld maakt niet gelukkig." Dat hoor je vaak, en er zijn ook genoeg voorbeelden van. Kijk naar vroegere filmsterren die miljoenen verdiend hebben, maar die toch diep ongelukkig zijn omdat ze niet meer gevraagd worden. Er zijn mensen die een grote prijs in een loterij gewonnen hebben, en daardoor vervreemd zijn geraakt van hun sociale omgeving. Herman Heinsbroek heeft heel veel geld, maar is toch heel ongelukkig dat hij niet meer mee mag doen in de politiek.
Het is ook een dankbaar onderwerp voor allerlei soaps: rijke mensen die ongelukkig zijn, die moeten anderen zich ermee laten verzoenen dat ze elke dag zich af moeten vragen wat ze wel en niet kunnen kopen.
Je kunt heel veel andere dingen noemen dan geld die bepalen of je gelukkig bent of niet. Je gezondheid, een goed huwelijk of andere relatie, en ook werk. Het is heel belangrijk om werk te hebben dat je zelf als zinvol ervaart, waar anderen waardering voor hebben, en waar je niet onmiddellijk bedreigd wordt dat je met de volgende reorganisatie weer buiten staat. Maar geluk heeft er ook mee te maken hoe je zelf in elkaar zit en of je om kunt gaan met tegenslagen.
Dat wil niet zeggen dat geld niet belangrijk is. We willen ook dat ons werk gèld oplevert. Al zie je soms dat gèld niet gelukkig maakt, géén geld hebben maakt je zeker niet gelukkig. Wanneer je in een loterij heel veel geld wint, kan dat misschien je leven ontregelen, maar een kleinere prijs waarmee je een keer extra op vakantie kunt, dat is toch heel leuk.
Uit internationaal onderzoek blijkt ook dat mensen in landen waar meer geld is, zich vaker gelukkig voelen. Het is moeilijk om gelukkig te zijn als je ondervoed bent en geen dak boven je hoofd hebt. Maar het is ook moeilijk om gelukkig te zijn wanneer je niet mee kunt doen met wat in een bepaalde maatschappij gebruikelijk is. Dat geldt zeker als je kinderen hebt die mee willen met het schoolreisje en je dat zelf eigenlijk niet kunt betalen. Misschien kun je een beroep doen op een speciaal potje, maar dat je dat mòet, dat is ook armoede, en dat maakt niet gelukkig.
Toch zie je ook, dat wat mensen denken nodig te hebben om behoorlijk rond te komen, toeneemt met wat ze verdienen. 15 % erbij is wat mensen gemiddeld denken nodig te hebben, of ze nu veel verdienen of niet. Ook mensen met hoge inkomens komen soms bij de schuldhulpverlening terecht.
Je ziet ook dat mensen die heel veel verdienen toch trucs uithalen met opties en wat dies meer zij om nog meer geld te krijgen. Je vraagt je af wat mensen met dat geld doen. Soms krijg je het idee dat die mensen meer geld willen zoals een hardloper een steeds betere tijd wil maken. Of dat ze hun inkomen zien als een soort rapportcijfer, los van waar ze het geld aan kunnen besteden.
Niet gèld maakt gelukkig, maar genóég geld hebben. Voor elke maatschappij geldt er een minimum dat mensen nodig hebben om erbij te kunnen horen. Maar daarboven hangt wat genoeg is af van hoe je leeft. Je kunt altijd als je meer geld hebt een duurder huis kopen, of een duurdere auto, en anders neem je een tweede huis, of een tweede auto, om van een tweede vrouw maar te zwijgen. Maar de vraag is of je daar gelukkiger van wordt, zeker wanneer je dan op gewone uitgaven moet beknibbelen.
Daarom denk ik ook niet dat we in Europa gelukkiger worden wanneer Europa erin zou slagen de meest concurrerende kenniseconomie te worden, zoals in Lissabon is afgesproken. En ik denk niet dat ons geluk bedreigd wordt wanneer India en China harder groeien dan Europa. Sterker nog, we hebben toch altijd gewild dat de kloof tussen arme en rijke landen zou verminderen?
Voor ons geluk is wel van belang hoe we in Nederland de zaak regelen. Wanneer het nodig is dat mensen gemiddeld langer doorwerken, zorg dan dat er minder mensen ontslagen worden, in plaats van ouderen te verplichten te solliciteren op vacatures waarbij zij bij voorbaat kansloos zijn.
Geld maakt gelukkig wanneer het vrijheid geeft. Maar het maakt ongelukkig wanneer je er de slaaf van bent.