Verschenen in 'Intermediair' - 23-08-2001
Woensdag 30 augustus verschijnt het rapport van oud-Rekenkamervoorzitter Henk Koning over het misbruik van het Europees Sociaal Fonds, dat ertoe geleid heeft dat de Europese Commissie nu ƒ 440 miljoen terugvordert van ons land. Daarmee zou duidelijk moeten worden welke Haagse politicus nu precies waarvoor verantwoordelijk is. Maar men mag hopen dat het rapport ook de gezamenlijke verantwoordelijkheid aan de orde stelt van een hele generatie politici in Brussel en Den Haag voor een systeem dat wel tot fraude moest leiden.
De Europese Commissie streeft naar een Verenigd Europa, analoog aan de Verenigde Staten van Amerika. Dat zou betekenen één buitenlands beleid, uitgevoerd door een federale regering. Daartoe zou het federale Europa moeten beschikken over een leger en over een diplomatieke dienst, terwijl de afzonderlijke landen binnen Europa bevoegd blijven om intern hun eigen zaakjes te regelen.
Het zou betekenen dat niet meer de afzonderlijke Europese staten lid zijn van de Verenigde Naties, maar de Europese Unie, en dat in plaats van Engeland en Frankrijk de Europese Unie permanent lid van de Veiligheidsraad wordt. Het zou ook betekenen dat het Europa is dat beslist of er wel en niet sprake is van een militaire dienstplicht, en of Nederlandse soldaten worden ingezet bij vredesoperaties. De Nederlandse regering heeft daar dan evenmin wat over te zeggen als nu de regering van Californië over inzet van Amerikaanse soldaten.
Zover zal het voorlopig echter niet komen. Het is maar de vraag of Nederlandse politici ondanks al hun gedweep met de Europese eenwording zo’n overdracht van bevoegdheden echt willen. Maar het staat wel vast dat je Engeland en Frankrijk met geen duizend paarden van hun permanente zetel in de Veiligheidsraad krijgt. En ik zie die al die duizenden diplomaten ook nog niet de onderhandelingen tot een goed einde brengen die nodig zijn voor een proces dat uiteindelijk leidt tot een groot verlies aan werkgelegenheid in die sector.
In Brussel zien ze dat ook niet, en daarom hebben ze wat anders bedacht: bypassing the national state. Het betekent dat Brussel op de stoel van de nationale staten gaat zitten bij de verdeling van subsidiestromen. In plaats van de buitenlandse politiek neemt Europa de binnenlandse politiek van de lidstaten over. Op die manier moet Europa voor de Europese burger meer betekenis krijgen, zodat die uiteindelijk de Europese Commissie meer ervaart als zijn regering dan die van de huidige lidstaten. En daarom zijn de Europese fondsen ingesteld.
Zoals oud-eurocommissaris Van den Broek onlangs nog verklaarde tegenover NRC Handelsblad (8-8-01): "het is goed voor de zichtbaarheid van de Unie als langs wegen of in gebouwen blauwe borden prijken met ‘medegefinancierd door de Europese Unie’." Dat de Europese Unie deze vorm van propaganda bedrijft op kosten van de Nederlandse belastingbetaler staat er nooit bij.
Om de uitkering uit de Europese fondsen mogelijk te maken, moet Nederland eerst vrij besteedbaar geld inleveren, om dat onder allerlei beperkende voorwaarden terug te krijgen, en onder aftrek van de bureaucratiekosten. Accountants verdienen er goud aan. Die voorwaarden zijn vaak erg onpraktisch, staan een optimale besteding van het geld in de weg, en werken fraude in de hand.
Het geld wordt in principe gegeven aan additionele projecten, dus projecten die geen prioriteit zouden krijgen wanneer Nederland het zelf voor het zeggen had, maar waar Nederland dan wel de helft zelf van moet betalen. Zeker in een periode van bezuinigingen leidt dat tot absurdistische taferelen. De discussies rond het gebruik van Europees geld voor de eigen organisatie van de Arbeidsvoorziening zijn daar een rechtstreeks gevolg van.
Maar de problemen zijn al veel ouder. In de jaren tachtig was ik wethouder financiën van Leiden. Ik werd toen geconfronteerd met een voorstel voor een subsidie-aanvraag bij een van de fondsen, waarin stond dat de financiering van ons eigen aandeel in het project verzekerd was. Dat was helemaal niet zo, maar mijn collega verzekerde mij dat ik mij daar geen zorgen over hoefde te maken, want wanneer de aanvraag zou worden toegewezen en we zouden het geld niet hebben, dan zou niemand ons daaraan houden. De wereld wil bedrogen worden, en dat gold ook voor Europa.
Omdat lang niet elke gemeente zich zo soepel opstelde, lukte het niet om het Europese geld volledig te besteden. Maar er kwam wel steeds meer geld beschikbaar. Particuliere adviesbureaus zagen een markt om gemeenten door het bureaucratische labyrint te loodsen. Zo werd er bedacht dat bij cursussen aan werklozen hun uitkering als de Nederlandse bijdrage aan het project kon worden beschouwd.
In Binnenlands Bestuur van 29-1-1993 werd gemeld dat de door de overheid aangestelde ESF-coördinatoren bewust meewerkten aan allerlei vormen van ‘creatief boekhouden’, zonder dat dit leidde tot een proces wegens smaad, of zelfs maar een verzoek tot rectificatie. Maar het is inmiddels duidelijk dat men in Brussel vindt dat deze creativiteit veel te ver gegaan is.
Er wordt nu eindeloos gepalaverd wie wat wanneer precies gezegd heeft, en wie daarmee verantwoordelijk is voor welk deel van de ƒ 440 miljoen die wordt teruggeeist. Maar het gaat in wezen om een collectieve verantwoordelijkheid van een hele generatie politici van de grote partijen, die niet hebben willen zien dat het verschuiven naar Europa van de bevoegdheid om te beslissen over Nederlands belastinggeld alleen maar tot ellende kon leiden.