Verschenen in 'Intermediair' - 18-01-2001
Eén keer heeft in Volendam de gemeente geprobeerd om tegen een illegale handeling van kroegbaas Veerman op te treden met bestuursdwang. Het ging om het verwijderen van illegale biertanks, en de aanschrijving om die te verwijderen werd prompt door de Raad van State geschorst. Het duurde vier jaar voor er een definitieve uitspraak kwam en Veerman verplicht kon worden de noodzakelijke maatregelen te nemen.
Het valt dan ook goed te begrijpen, dat de gemeente Edam-Volendam liever probeerde langs de weg van goed overleg de eigenaar van ’t Hemeltje te bewegen tot de noodzakelijke brandveiligheidsmaatregelen, dan opnieuw een procedure bij de bestuursrechter te riskeren. En het is een beetje laf van de burgemeester, dat hij wel zogenaamd de politieke verantwoordelijkheid neemt, maar tegelijkertijd de ambtenaar die hiertoe besloot afvalt.
Wanneer er een ramp gebeurt zoals in Enschede of Volendam, krijgt de gemeente de schuld. Het is moeilijk om te accepteren dat het allemaal domme pech is, en daarom zoeken we een zondebok. En omdat de eigenaar van een bedrijf waar het misgaat weliswaar verantwoordelijk is maar tegelijkertijd ook slachtoffer, richten we ons op de overheid. Die moet zodanig controleren dat er geen rampen optreden, en is anders zelf medeverantwoordelijk. Over het risico dat de gemeente daarbij loopt door de bestuursrechter onderuit te worden gehaald, hoor je journalisten niet.
Actualiteitenprogramma’s halen gretig deskundigen voor de camera die hun verwijten richten aan het adres van de overheid. De tijd van Het is de schuld van het kapitaal hebben we gehad. Om voor de media interessant te zijn, moet je dan natuurlijk niet de verantwoordelijkheid van de gemeente gaan nuanceren.
Wie dat goed begrepen heeft is de Amsterdamse hoogleraar strafrecht Tom Schalken. Die pleitte met twinkelende oogjes voor strafvervolging van de gemeente, eerst van Enschede, en daarna, in Buitenhof van 7 januari, van Edam-Volendam. Hij acht die gemeente vervolgbaar omdat brand blussen geen exclusieve overheidstaak zou zijn, want dat is volgens de Hoge Raad het criterium.
Die boodschap haalde het NOS journaal, en de volgende dag de voorpagina van de meeste kranten. Toch is hij evident onjuist, zoals de Rotterdamse burgemeester Opstelten meteen daarna aantoonde. Het ging niet om het blussen van brand, maar het verlenen van vergunningen in verband met de brandveiligheid, en dat is hoe dan ook een exclusieve overheidstaak. Kennelijk zijn media als het ze zo uitkomt geweldig gezagsgetrouw, en zijn ze bereid op gezag van een professor de grootste onzin door te geven. Dat is dan nieuws, en daarvoor wijkt de eigen kritische zin.
De vraag is intussen of Schalken oprecht van mening is dat zo’n strafvervolging mogelijk is, of dat hij maar wat roept om over de ruggen van de slachtoffers heen in de publiciteit te komen. Wanneer hij meent wat hij zegt, roept dat vragen op inzake zijn competentie. Hij zou bij een tentamenvraag over de mogelijkheid van strafvervolging van overheden het goede antwoord fout rekenen, en het foute antwoord goed. Moet hier de inspectie van het Hoger Onderwijs niet ingrijpen?