Verschenen in 'PvdA Leiden' - 30-11-1999
Ik behoor tot degenen die regelmatig de gemeentelijke voorschriften overtreden door hun afvalcontainer al de avond voordat de reinigingsdienst verschijnt buiten te zetten. Dat mag eigenlijk niet, maar de meeste mensen doen dat, omdat je nooit weet hoe vroeg de reinigingsdienst zal verschijnen, en je anders het risico loopt dat de ophalers al geweest zijn voordat je je container hebt buiten gezet.
Het is een vergrijp dat naar mijn gevoel te vergelijken valt met oversteken wanneer het voetgangerslicht op rood staat maar er gaan auto aankomt. Ook dat vindt op grote schaal plaats. Ook in New York, waar regelmatig Tweede-Kamerleden heenreizen om de uitvoering van het ‘no tolerance’ beleid te bestuderen, trekken de voetgangers zich weinig van rode lichten aan. En omdat ik altijd geneigd ben mij aan te passen, heb ik dat toen ik vorig jaar in New York was dus ook maar gedaan.
Niet altijd zijn de vuilophalers echter even vroeg, en menigmaal loop of fiets ik de volgende ochtend langs mijn container voordat hij geleegd is. Soms constateer ik dan iets eigenaardigs, vooral als de groene container buiten staat. Terwijl de container half leeg was toen ik hem buiten zetten, is hij de volgende ochtend meer dan vol, zodat het deksel omhoog staat. Daardoor valt je dat ook op. En mijn container is dan de enige niet.
Hoe zou dat nu komen? Kennelijk zijn er afvalpiraten, die midden in de nacht met de auto door Leiden rijden om hun afval in andermans container te dumpen, in plaats van het zelf op te laten halen. Er is maar één motief denkbaar waarom mensen die moeite nemen, en dat is om geld uit te sparen. Wie een bedrijf heeft moet in veel gevallen per hoeveelheid betalen voor het afval dat hij laat weghalen, en spaart dus geld uit als hij dat in andermans container stopt. Maar dat is wel een heel marginaal soort bedrijfsvoering.
Er zijn ook gemeenten die zo’n systeem hebben ingevoerd voor particulieren. Zoeterwoude is zo’n gemeente. En ik woon in het deel van Leiden dat het dichtst tegen Zoeterwoude aanligt. Tot ruim een eeuw geleden maakte het zelfs deel uit van Zoeterwoude. Het lijkt me daarom heel plausibel dat een deel van het afval dat de Leidse dienst Beheer en Milieu in Leiden Zuid-Oost ophaalt, afkomstig is van bewoners van Zoeterwoude.
De bedoeling van zo’n systeem als men in Zoeterwoude heeft ingevoerd, is om te bevorderen dat mensen zo weinig mogelijk afval aanbieden, want dat is goed voor het milieu. Het wordt ook financieel aantrekkelijk om papier naar de papierbak en glas naar de glasbak te brengen. Je ziet ook dat de hoeveelheid aangeboden afval terugloopt in gemeenten die zo werken.
Ook vanuit een oogpunt van draagkracht valt er wel wat voor te zeggen mensen te laten betalen voor de hoeveelheid afval die ze laten weghalen. Wanneer de economie opleeft, wordt er ook meer afval aangeboden. Het lijkt toch plausibel, dat vooral degenen die van die opleving profiteren voor dat grotere afvalaanbod verantwoordelijk zijn: wie meer kan kopen, gooit ook meer weg.
Het grote probleem is echter, dat zo’n systeem ook een financiële prikkel inhoudt om je afval op een illegale manier te dumpen. De belastingdienst in Amsterdam kreeg eens een brief van iemand die protesteerde dat hij reinigingsrecht moest betalen: zijn huis grensde aan het water en hij gooide daarom altijd alles in de gracht, zodat hij nooit gebruikmaakte van de reinigingdienst.
Je afval dumpen in een container in een andere gemeente is dan nog een kleiner kwaad. Het is een verschijnsel dat overal optreedt waar gemeenten overgaan tot op een systeem waarbij je per hoeveelheid afval moet betalen. Op IJsselmonde heeft de gemeente Barendrecht zich genoodzaakt gezien een vergoeding te betalen aan de gemeente Ridderkerk vanwege het afval dat vanuit de ene gemeente in de andere gedumpt werd. Leiden zou moeten nagaan of er geen reden is om Zoeterwoude te laten betalen voor de door die gemeente uitgelokte afvalpiraterij, en anders van Zoeterwoude eisen dat men ermee ophoudt.
Intussen is er door de VVD wel voor gepleit om in Leiden ook zo’n systeem in te gaan voeren. Dan zouden de inwoners rechtstreeks voor de afvalinzameling en verwerking betalen, en zou de onroerende-zaakbelasting omlaag kunnen. Als het zou werken, zou ik daar ook helemaal niet op tegen zijn.
Maar je ziet aan de nachtelijke afvallozingen dat het niet werkt. Je moet afvalcontainers van sloten gaan voorzien. Dan zullen weliswaar de Zoeterwoudse afvalpiraten naar Voorschoten moeten, maar je zult zien dat er overal troep komt te liggen. Sommige mensen is het toch al te veel werk om hun vuilniszak in de wijkcontainer te gooien in plaats van hem ernaast te zetten, en dat wordt nog veel erger als er een of ander computersysteem wordt geïntroduceerd waardoor je moet betalen wanneer je de zak in de container gooit.
Leiden doet er daarom goed aan het systeem te handhaven waarbij de inzameling en de verwerking van huishoudelijk afval wordt betaald uit de opbrengst van een algemene heffing. Omdat een tarief per hoeveelheid grote problemen oplevert, moet je afvalinzameling als een collectief goed beschouwen, dat uit de belastingen wordt betaald. En daarbij verdient een belasting die een relatie heeft tot de draagkracht, zoals de onroerende-zaakbelasting, de voorkeur boven een gelijke heffing van allen, zoals veel gemeenten dat kennen in de vorm van de afvalstoffenheffing.