Verschenen in 'PvdA Leiden' - 30-11-2000
Een paar jaar geleden heeft Lourens Beijen in het Leidsch Dagblad zijn bezorgdheid geuit, dat de aanleg van de Rijn Gouwe lijn ten koste zou gaan van de spoorverbinding tussen Leiden en Utrecht. Hij voorzag een scenario waarbij de verbinding Leiden – Woerden niet meer tot het hoofdrailnet zou behoren, en daar geen treinen van de NS meer zouden rijden.
Je zou dan de situatie kunnen krijgen dat als je met het openbaar vervoer naar Utrecht wilt, je eerst met de tram naar Alphen moet, daar overstappen op een regionaal treintje naar Woerden, en daar de grotemensentrein naar Utrecht nemen. Dat is minder vreemd dan het lijkt. Wie van Winterswijk naar Arnhem reist, moet ook eerst een regionaal treintje naar Doetinchem nemen, om daar over te stappen op de trein naar Arnhem, die niet wacht wanneer het treintje uit Winterswijk vertraging heeft.
Zoiets heet een achterlichtverbinding. Het is natuurlijk een prima manier om de mensen in de auto te krijgen. Dan ervaren ze dat mobiliteit fun is, zoals Tineke Netelenbos dat tegenwoordig uitdrukt, en kan de overheid zich de subsidie op het openbaar vervoer besparen.
Het risico dat ook Leiden - Utrecht een achterlichtverbinding wordt, is intussen een stuk kleiner geworden. Volgens het Leidsch Dagblad van 31 oktober is het de bedoeling dat de spoorlijn deel blijft uitmaken van het hoofdrailnet, en dat de NS de dienstregeling blijft verzorgen. Dat staat in het prestatiecontract dat het Rijk met de NS wil afsluiten.
Dat er niettemin wel degelijk een relatie ligt met de Rijn Gouwe lijn, blijkt uit een brandbrief die de provincie Zuid-Holland aan de Tweede kamer gestuurd heeft. Die is bang, dat de treinen naar Utrecht de trams naar Gouda in de weg zullen zitten. De provincie wil dat het beheer van het spoor wordt ‘gedecentraliseerd’, dus wordt overgedragen aan de provincie. Daarbij schijnen gebieden als de Achterhoek als lichtend voorbeeld te worden aangemerkt. Hoe ze het precies formuleren weet ik niet, want de brief stond op 7 november nog niet op de web-site van de provincie.
Van de provincie kan ik mij dit standpunt wel voorstellen. Provinciebestuurders hebben maar één doel: de provincie belangrijker maken, en voorkomen dat hun rijk uiteen valt. Knarsetandend moeten zij toezien hoe in Haaglanden en in Rijnmond taken door de (gezamenlijke) gemeenten worden uitgeoefend, die elders bij de provincie berusten. Daarom is de provincie ook tegen Rijnstad, want dan raken ze hier ook hun macht kwijt. De Rijn Gouwe lijn is de enige kans voor de provincie om een belangrijke rol in het openbaar vervoer te spelen. Daarbij is essentieel dat die lijn geheel in Zuid-Holland ligt, en om Haaglanden heenloopt.
Vanuit de Leidse burger ziet de zaak er echter anders uit. Die moet vaker in Utrecht zijn dan in Gouda, ook al ligt Utrecht dan niet in Zuid-Holland. Utrecht is het vergadercentrum van Nederland. Via Utrecht reis je naar een belangrijk deel van Oost- en Zuid-Nederland. Daarom moet de verbinding met Utrecht juist worden verbeterd. Het is al te gek dat zelfs vanaf Lammenschans de reistijd naar Amersfoort over Schiphol korter is dan over Utrecht.
Gouda was vooral van belang voor Katwijkse SGP-scholieren die daar voortgezet onderwijs volgen. Maar met de komst van het Driestar college naar Leiden is dat ook al niet meer nodig. Dat lijkt mij toch een betere oplossing dan een speciale tramlijn die het treinverkeer naar Utrecht verstoort.
Wanneer het waar is wat de provincie zegt, moet dat reden voor de gemeente Leiden zijn om nog eens na te denken of die Rijn Gouwe lijn eigenlijk wel zo’n goed idee is. Dat geldt niet voor de tramverbinding tussen Leiden en de kust. Die was er vroeger ook. Een moderne versie daarvan kan de bouwlocatie Valkenburg ontsluiten, wanneer het lukt om die op de majesteit te veroveren.
Maar waarom zou je die tram doortrekken naar Gouda? De enige reden lijkt te zijn dat er toevallig nog een stukje slecht renderende rails tussen Alphen en Gouda ligt. Erg handig ligt die rails trouwens niet. Tegenwoordig moet ik af en toe op het gemeentehuis van Boskoop zijn, maar dan bewijst de auto toch echt goede diensten, zeker nu de N11 er zo mooi bijligt. Fun, Tineke!
Het zou veel logischer zijn om de tramlijn uit Katwijk via Voorschoten door te trekken naar Leidschendam en hem daar op lijn 6 aan te laten sluiten, of naar Zoetermeer, en hem aan te laten sluiten op Randstadrail. Alleen zijn dat geen projecten van de provincie Zuid-Holland.
Reizigers uit Alphen en Gouda die op Leiden Centraal willen overstappen, hebben ook belang bij handhaving van de treinverbinding. De tram gaat rijden door de Breestraat. Hopelijk geldt daarbij dezelfde snelheidslimiet die nu voor de bussen geldt, en houden de trams zich daar ook aan. Voor wie niet in de Breestraat moet zijn, gaat de rit tussen Lammenschans en Centraal met de tram dan wel minstens drie keer zo lang duren als nu met de trein.
De vraag is ook, wat er met de bussen gaat gebeuren die nu de Breestraat verbinden met de meeste wijken in Rijnstad. Laatst las ik dat city-manager (of zoiets) Aart van Bochove verwacht dat die uit de Breestraat zullen verdwijnen als de tram er eenmaal rijdt. Het is het misverstand bij veel Leidse politici, dat al die bussen één pot nat zijn. Maar ze rijden allemaal naar andere bestemmingen, en daarom zijn er zoveel nodig. Daarom kun je ze ook niet door één tramlijn vervangen, zonder mensen te dwingen vaker over te stappen.
Al met al lijkt de brief van de provincie mij voldoende reden om ons in Leiden af te vragen of we die Rijn Gouwe lijn eigenlijk wel willen. We moeten niet in een situatie komen als met de Betuwelijn, waar wordt doorgegaan omdat er nu eenmaal begonnen is, maar het inmiddels duidelijk is dat de beslissing om tot aanleg over te gaan vooral genomen is op basis van prestige-overwegingen. Het Leidse gemeentebestuur zal zich daarbij door de belangen van de Leidse burger moeten laten leiden, en niet door de vraag hoe we het provinciebestuur zo veel mogelijk macht geven.