Zoek op trefwoord :
Beurzen open, koppen dicht
Verschenen in 'PvdA Leiden' - 31-12-2000

Eigenlijk kunt u deze rubriek beter niet lezen, en in ieder geval mijn aanbevelingen maar beter niet volgen. In april 1998 gaf ik u het advies om bij de komende verkiezingen voor de Tweede Kamer uw stem uit te brengen op nummer 11 van lijst 1, Rick van der Ploeg. “Rick van der Ploeg, uw vertrouwen waard”.

Nou, vergeet het maar. Ik pleitte voor Van der Ploeg omdat hij kort daarvoor in een artikel in S & D zich had uitgesproken voor aanpak van de excessen bij de hypotheekaftrek, en daarmee als enige Tweede-Kamerlid probeerde inhoud te geven aan de uitspraken van het congres daarover. Helaas! Hij heeft die uitspraken nimmer meer herhaald. In plaats daarvan is hij staatssecretaris van cultuur geworden. In plaats van de hypotheekaftrek, bestrijdt hij nu de subsidies aan toneelgezelschappen als De Appel. Foutje, bedankt!

Daarna pleitte ik voor Marijke van Hees als partijvoorzitter. Dat is ook al niets geworden. Weliswaar blijft het haar historische verdienste dat zij verhinderd heeft dat het duo Booij en Van Bruggen vrij spel kreeg om hun haat tegen het zittende partijkader bot te vieren, van de noodzakelijke wederopbouw van de partij is onder Marijke van Hees weinig terecht gekomen.

Er bestaan van de ondergang van Marijke van Hees twee voorstellingen. De officiële voorstelling is dat ze gewoon incapabel was. Persoonlijk disfunctioneren, verder niets. Een chaootje.

De andere voorstelling is dat er sprake was een richtingenstrijd binnen het partijbestuur. Die strijd had niet zozeer betrekking op politieke standpunten, maar op de vraag hoe een partij moet functioneren, en wat daarbij de rol van de leden moet zijn. In de klassieke opvatting is een politieke partij een vereniging, waarin de leden via een getrapte vorm van besluitvorming de koers op hoofdlijnen bepalen. Ze doen dat middels het beginselprogram, verkiezingsprogramma’s, vaststelling van kandidatenlijsten, besluiten over regeringsdeelname, en allerlei andere congresbesluiten.

In de moderne opvatting is dat allemaal verleden tijd. Zoals het vroeger ging werd de dienst uitgemaakt door een kleine groep vergadertijgers en partijbaronnen. Daarom moet de partij worden opengegooid! Iedereen mag meepraten! Maar meebeslissen is er zo natuurlijk niet bij. Dat moet je aan de professionals overlaten. Die willen geen leden, die willen donateurs. Met een variatie op de leuze waarmee in 1953 na de Watersnoodramp geld werd ingezameld: Beurzen open, koppen dicht.

Kamerleden moeten ook niet afhankelijk zijn van gewestelijke vergaderingen, maar zich realiseren dat ze maar één taak hebben: steun aan onze bewindslieden. Ze moeten zich realiseren aan welke kant hun boterham gesmeerd is. Dat lukt aardig. Wim Kok hoeft maar een wind te laten in de Tweede Kamer, of onze fractie roept om het hardst ‘Wat ruikt het hier lekker’.

En als ze het in Den Haag met elkaar eens zijn, wat denken die congresafgevaardigden dan het beter te weten? Om te weten hoe gewone mensen erover denken, daar hebben Kok en Melkert echt het congres niet voor nodig. Dan nodigen ze mensen uit voor een focusgroep. In De Volkskrant van 8 december heeft ons vroegere gemeenteraadslid Ronald Plasterk beschreven hoe het daar toegaat. Je krijgt je reiskosten vergoed, en je hoeft je koffie niet zelf te betalen, maar je moet niet proberen de andere aanwezigen ergens van te overtuigen, want het onderzoeksbureau is alleen in de primaire reacties van de deelnemers geïnteresseerd.

Het lijkt wel heel onwaarschijnlijk, dat de discussie over wat voor partij we nu eigenlijk willen, nooit in het Dagelijks Bestuur van de partij gevoerd is. En wanneer iedereen daarbij hetzelfde gezegd heeft als in het openbaar, was men het ook niet eens. Melkert sprak zich laatst in Buitenhof nog uit voor een open partij, wat Orwelliaanse newspeak is voor een partij waar het congres niets te vertellen heeft.

Marijke van Hees legde daarentegen altijd de nadruk op de interne partijdemocratie, ook na haar aftreden. Om die reden had het congres ook de voorkeur aan haar gegeven. Ze is ook opgekomen voor congresuitspraken die de partijtop niet goed uitkwamen, niet alleen over de hypotheekaftrek, maar ook over de Waddenzee. Maar het was allemaal wel een beetje flets. Dat kan je verklaren uit tegenwerking, maar dat betekent dan wel dat ze die tegenwerking niet de baas kon. Toch leek ze me niet echt dom.

Wat in het DB geen rol gespeeld lijkt te hebben, is dat aan de verkiezing van Marijke van Hees een hele campagne is voorafgegaan, waardoor je zou zeggen dat haar legitimatie toch een stuk krachtiger was dan die van de andere DB-leden. Wanneer die het niet met haar konden vinden, hadden ze ook zelf kunnen opstappen. Maar dan zouden ze zich juist de wet hebben laten voorschrijven door de partijbaronnen en vergadertijgers waar ze vanaf wilden. Door Marijke van Hees aan de kant te zetten wilden ze juist een foutieve uitspraak van het congres corrigeren.

De behoefte om van haar af te komen is kennelijk zo groot geweest zijn, dat leden van het Dagelijks Bestuur leugens zijn gaan verspreiden over haar declaratiegedrag. Die werden met grote gretigheid opgepakt door Vrij Nederland, dat hoopte daarmee de inzakkende oplage weer wat te kunnen opkrikken. Er gaan allerlei geruchten wie de lasteraars geweest zijn, maar officieel liggen de daders nog steeds op het kerkhof. En daar betalen we elk kwartaal onze contributie aan! Dit moet echt worden uitgezocht. Om met de VARA te spreken: iemand moet het doen.

De vraag is of er nu nog iemand gevonden kan worden die wel in staat en bereid is om de positie van de partij als vereniging in Den Haag geaccepteerd te krijgen. Ook dat zal iemand moeten doen. En VARA’s Henk Westbroek komt zelf niet in aanmerking, want die is lid van een andere partij.

Het is de laatste kans om te voorkomen dat de PvdA afzakt tot een organisatie die alleen nog via de accept-girokaart contact met zijn leden onderhoudt. Men noemt dat het Greenpeace model. Maar laat men de repercussies daarvan niet onderschatten. Loslaten van het verenigingsprincipe betekent niet alleen dat de partij steeds meer het karakter van een fletse middenpartij zal krijgen, het gaat de partij ook veel geld kosten.

Lid kun je slechts zijn van één partij, maar je kunt donateur zijn van meerdere. Je kunt ook tegelijkertijd lid zijn van Greenpeace (niet aan te bevelen), Milieudefensie en Natuurmonumenten. Als de PvdA geen boodschap meer heeft aan zijn leden, dan zullen er steeds meer gelegenheidsdonateurs komen die ook geen exclusieve relatie aangaan met de PvdA. Die gireren wat aan D66 als die partij zich kritisch opstelt tegen de monarchie, of aan GroenLinks wanneer die tegen het nieuwe belastingstelsel stemt. De SP komt ook nog wel eens aan de beurt. En of dat ook voor de PvdA geldt, dat zullen we nog wel eens zien. Die willen toch een open partij?