Verschenen in 'Binnenlands Bestuur' - 10-11-2000
In 2002 komt er een BTW compensatiefonds voor gemeenten en provincies. Gemeenten kunnen daaruit de BTW terugkrijgen die zij over leveringen aan henzelf betaald hebben. Materieel komt dat ermee overeen dat over leveringen aan de gemeenten geen BTW betaald hoeft te worden, maar dat mocht niet van Europa. Gelukkig mag een BTW compensatiefonds wel. Europa neemt, Europa geeft, de naam van Europa zij geprezen!
BTW betaling door gemeenten is een vorm van rondpompen van geld. Er wordt belasting betaald met geld dat zelf ook uit belastingheffing afkomstig is. Bovendien leidt het tot allerlei fiscaal trapezewerk. Gemeenten hoeven geen BTW te betalen over werk dat in eigen beheer wordt uitgevoerd, maar de vraag is hoever dat begrip reikt. Diensten van de ene gemeente aan de andere zijn vrijgesteld wanneer ze via een gemeenschappelijke regeling lopen, behalve als het gaat om het uitlenen van personeel. Maar dat laatste is wel weer vrijgesteld in reorganisatiesituaties, zodat de Kaderwetgebieden over ingehuurd personeel van de deelnemende gemeenten geen BTW hoeven te betalen.
Wat het nog ingewikkelder maakt, is dat gemeenten wel de BTW kunnen terugvragen over uitgaven die zij doen om goederen en diensten te leveren die zelf onder de BTW heffing vallen, zoals dat ook voor normale bedrijven geldt. Dat levert discussies op welke uitgaven kunnen worden toegerekend aan een grondexploitatie, en of de aanleg van rails kan worden toegerekend aan het openbaar vervoersbedrijf. Het maakt ook dat gemeenten soms beter af zijn wanneer zij nieuwe rechtspersonen oprichten om investeringen te doen die niet volledig rendabel zijn.
Het BTW compensatiefonds zal ertoe leiden dat er minder overheidsgeld besteed gaat worden aan fiscale adviseurs, en dat gemeenten zich bij hun afweging tussen zelf doen of uitbesteden niet meer door fiscale aspecten zullen laten leiden. Zo wordt het ook beargumenteerd. Maar er staan nadelen tegenover. Er moet van alles geregeld worden. Niet alle betaalde BTW zal kunnen worden teruggevorderd, bij voorbeeld om het openbaar onderwijs niet in een gunstiger positie te brengen dan het bijzonder onderwijs. Je moet er niet aan denken!
Het BTW compensatiefonds zal betaald moeten worden door een uitname uit het gemeentefonds. Hoe dat doorwerkt in de verdeelmaatstaven is een leuke kluif voor Cebeon. Het brengt hoe dan ook herverdeeleffecten met zich mee, en daarom moet er ook een gewenningsregeling komen. Gemeenten die veel uitbesteden zullen erop vooruit gaan, ten koste van gemeenten die weinig uitbesteden. Maar die laatste kunnen geld gaan verdienen door alsnog voor uitbesteden te kiezen.
Er ontstaat ook een overgangsprobleem, omdat gemeenten BTW op investeringsuitgaven nu activeren, terwijl de overeenkomstige uitname uit het gemeentefonds direct ingaat. Het geld dat men nu misloopt krijgt men later met rente terug.
Probeert het rijk dus het belastingregiem voor gemeenten zo in te richten dat de wijze van belastingheffing geen invloed heeft op de keuze tussen zelf doen of uitbesteden, bij zorginstellingen doet men juist het omgekeerde. Onlangs heeft de Landelijke vereniging voor Thuiszorg een brandbrief aan de staatssecretaris van Financiën gestuurd, omdat belastinginspecteurs steeds vaker BTW willen heffen over de onderlinge dienstverlening tussen zorginstellingen. Die worden dan dus langs fiscale weg gedwongen alles zelf te doen.
Toch zijn er goede redenen voor onderlinge dienstverlening. Budgettair zijn thuiszorg, verzorgingshuiszorg en verpleeghuiszorg gescheiden activiteiten. Wie een budget voor het een heeft, krijgt niet zo maar een budget voor het ander. Een verzorgingshuis kan niet zo maar thuiszorg leveren of een verpleeghuisafdeling beginnen.
Organisatorisch kan het echter wenselijk zijn de lijnen anders te trekken dan budgettair. Wanneer een verzorgingshuis de beschikking heeft over een verpleegunit voor psychogeriatrische patiënten, hoeven mensen die deze zware vorm van zorg nodig hebben niet te verhuizen naar een verpleeghuis, maar kunnen zij in hetzelfde gebouw blijven wonen. Voor de bewoners is dat prettig, en het is te regelen wanneer het verzorgingshuis de zorg verstrekt in opdracht en onder toezicht van het verpleeghuis. Maar dan moet er niet een belastinginspecteur langskomen om over het bedrag dat met die dienstverlening gemoeid is 19 % BTW te innen.
Hetzelfde doet zich voor bij de zogenaamde extramurale verzorgingshuiszorg. Steeds meer verzorgingshuizen krijgen geld om mensen met een indicatie voor een verzorgingshuis thuis te verzorgen, bij voorbeeld in aanleunwoningen. Daarmee kunnen de wachtlijsten een stuk bekort worden zonder dat er tien jaar gewacht hoeft te worden op de bouw van een nieuw verzorgingshuis. Soms worden verouderde verzorgingshuizen juist afgebroken om plaats te maken voor een extramurale voorziening. Organisatorisch kan het handig zijn om voor het verlenen van (een deel van) de zorg een thuiszorgorganisatie in te schakelen.
Soms is ook de binding van het personeel een reden voor dienstverleningsovereenkomsten. Gesubsidieerde thuiszorgorganisaties doen een beroep op particuliere organisaties. Het kan voorkomen dat zorgverleners liever in dienst zijn bij een kleinschalig verzorgingshuis dan bij een grote organisatie. Wanneer we niet bereid zijn dergelijke wensen te respecteren, gaan er mensen voor de zorg verloren, en worden de wachtlijsten nog langer.
De belastingdienst zou daarom op moeten houden met BTW te vragen bij de onderlinge dienstverlening tussen zorginstellingen. Veel geld loopt het rijk daarmee niet mis, want de transacties waar de BTW heffing op betrekking heeft worden gewoon onmogelijk gemaakt. Daarmee maakt men het zorginstellingen echter wel moeilijker om tegemoet te komen aan de wensen van klanten en werknemers.
Aan de ene kant is er voor de gemeenten een gecompliceerd systeem in ontwikkeling is om ze vrij te laten in de keuze tussen zelf doen en uitbesteden. Tegelijkertijd worden onder verantwoordelijkheid van dezelfde staatsecretaris uitbestedingsrelaties tussen zorginstellingen onmogelijk worden gemaakt. Dat is te gek voor woorden. Waarom niet ook een BTW compensatiefonds voor de gesubsidieerde zorg?