Zoek op trefwoord :
Politici schuldig aan falen NS
Verschenen in 'Binnenlands Bestuur' - 22-12-2000

“Hoe de weersomstandigheden ook zijn, de treinen horen tijdig en veilig te rijden. Spoorboekje, dienstrooster en techniek moeten kloppen.” Het is een citaat waar u het ongetwijfeld mee eens zult zijn. Maar dan weet u niet wat erna kwam: “Dit was de situatie in de jaren vijftig bij de NS. Een organisatie die volstrekt geconcentreerd was op het tijdig en veilig rijden en op adequate reactie op calamiteiten. … Wat de reizigers wilden interesseerde hen niet. Een moderne kleur voor de treinen? Een Europees netwerk? Verschillende kortingsmogelijkheden? Ze vonden het bij de NS niet echt nodig.”

Aan het woord is de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, Mw de Graaf – Nauta, op het FAMO congres van 1992, over ‘De nieuwe gemeentewet en de doelmatigheid’. Zij citeert uit een artikel van R.J. Voigt en I. van Heusden over management, om te illustreren dat de overheid vaak weinig klantgericht is. Wie het niet gelooft, kan het nalezen in BMI –Magazine van oktober 1992.

Het is natuurlijk een merkwaardige perceptie van de klant, dat die meer geïnteresseerd zou zijn in de kleur van de trein dan in de stiptheid van de dienstregeling. Toch was dat wat de overheid aan het begin van de jaren negentig veronderstelde. Het is wat dat betreft veelzeggend dat een gedegen bestuurder als Dieuwke de Graaf – Nauta bereid was dit soort modieuze nonsens voor te lezen.

Ik kan het alleen verklaren uit de veronderstelling dat ze die toespraak vijf minuten van te voren aangereikt kreeg, en geen tijd meer had er wat aan te veranderen. Het zou mij niet verbazen als de auteur dezelfde was als degeen die tegenwoordig alle neo-moderne D66 prietpraat opschrijft die je aantreft in de nota’s van Roger van Boxtel over de ICT maatschappij. In Buitenhof van 10 december bleek dat zelfs Els Borst daar niet over kan praten zonder in de lach te schieten.

Ik hoop dat in het parlementaire onderzoek dat gaat worden ingesteld naar de NS, dit citaat boven water komt. Dan blijkt duidelijk dat de NS gedaan heeft wat de overheid van haar vroeg. Meer marketing, minder aandacht voor het product. Je hoort dan ook nooit iemand klagen over de kleur van de treinen, wel dat de stiptheid heeft minder prioriteit heeft gekregen. Maar het is hoogst onrechtvaardig wanneer politici de NS dat kwalijk nemen, en zelfs de directie van de Nederlandse Spoorwegen willen ontslaan.

Toch is het duidelijk dat de NS zich op verkeerd spoor bevindt. Niet alleen laat de stiptheid van de dienstregeling te wensen over, treinen zijn ook vaak te vol. En dat komt niet omdat de reizigers zich laten verleiden door die prachtige moderne kleuren waarin de NS zijn materieel heeft laten spuiten, maar omdat met de economische voorspoed ook de behoefte aan mobiliteit groeit, en het met de auto ook niet alles is. Bij de spoorwegen vinden we het niet acceptabel wanneer je je reis niet met een zekerheid van minstens 87 % op drie minuten nauwkeurig kunt plannen, maar met de auto zijn de onzekerheden veel groter. Met een vliegtuig trouwens ook, maar daar klaagt niemand over.

De spoorwegen kunnen het ook niet helpen dat het op dit moment moeilijk is om aan personeel te komen, al lopen ze daarbij natuurlijk wel aan tegen de consequenties van eerdere ontslagacties. Het personeel zou ook wat meer mee kunnen werken, door niet te weigeren om ‘rondjes rond de kerk te rijden’. Maar de NS-directie is weer niet verantwoordelijk voor de grotere agressiviteit in de maatschappij, waar niet alleen conducteurs, maar ook stewardessen mee geconfronteerd worden. Wel is het slecht voor de exploitatie van de spoorwegen dat juist op stille uren en vooral ’s avonds het reizen daardoor minder prettig wordt.

Het zijn de politici die moet worden verweten dat zij niet goed nagedacht hebben over de manier waarop het openbaar vervoer in dit land moet worden aangestuurd. Eerst was er de filosofie van concurrentie op het spoor, duidelijk bedacht door mensen die nooit in de trein zitten. Wanneer je met de touringcar naar Torremolinos wilt – zulke mensen bestaan – loont het de moeite om folders te halen bij verschillende reisbureaus, en de aanbiedingen te vergelijken. Wanneer je met de trein terug van Amsterdam naar Leiden wilt, gaat het er gewoon om welke trein het eerst vertrekt. Je wilt dan niet die trein moeten laten gaan omdat je je retourtje bij een andere bedrijf gekocht hebt. Daarom is Lovers mislukt.

Nu dit station gepasseerd is, is concurrentie om het spoor de leuze. Maar daarbij raakt het belang van een samenhangende dienstregeling ondergesneeuwd. De HSL Zuid wordt zo aangelegd dat hij ook een rol kan spelen in het binnenlandse reizigersverkeer, maar de exploitatie wordt niet zonder meer aan de NS opgedragen. Als een ander bedrijf dat gaat doen, zullen er allerlei ruzies ontstaan waarvan de reiziger de dupe wordt.

Intussen heeft de NS ook veel ingrepen moeten doen vanwege de verminderde subsidies. Aan Intercity’s valt nu eenmaal meer te verdienen dan aan stoptreinen, ook al zijn die laatste belangrijker voor het woon-werkverkeer. En het is ook duidelijk, dat de onzekerheden die de overheid heeft laten ontstaan over de toekomst van de NS, niet echt geholpen hebben om een lange-termijnbeleid te voeren. Politici van alle drie de grote partijen