Zoek op trefwoord :
Informatie Montesquieu Instituut over Oekraïne referendum klopt niet
Verschenen: 01-04-2016

Dat referendum over het Associatieakkoord met Oekraïne is een ingewikkelde zaak. Daarom is het goed dat het Montesquieu Instituut, een samenwerkingsverband van een aantal universitaire instellingen waar men zich bezig houdt met politiek en staatrecht, een bundel artikelen heeft gepubliceerd rond het referendum: Het eerste raadgevend referendum – Montesquieu reeks no. 7.

Alleen, je kunt er niet blind op varen. Dat geldt al voor de titel, want ook het referendum in 2005 over de Europese Grondwet was een raadgevend referendum. Ernstiger is dat in het artikel van prof. A.W. Heringa de plank op een essentieel punt wordt misgeslagen.

Dat betreft de vraag wat er gaat gebeuren wanneer de opkomst wordt gehaald en de meerderheid tegen stemt, toch een essentiële vraag. Volgens Heringa (p. 11) is er dan de verplichting voor de regering om een wetsontwerp in te dienen dat strekt tot intrekking van de eerder aangenomen wet tot ratificatie van het akkoord. De regring zou dan dus niet de vrijheid hebben om daarvan af te zien. Dat vond ik een eye opener, en ik heb dat dan ook in gesprekken uitgedragen.
Omdat je ook wel andere dingen hoorde, heb ik er echter de Wet raadgevend referendum eens op nagekeken. En daar staat heel iets anders, namelijk dat er zo spoedig mogelijk wordt beslist of er zo’n wet wordt ingediend. Dat betekent dat de regering daar dus ook van kan afzien.

Dit verschil is van groot politiek belang. Wanneer Heringa gelijk zou hebben, zou het kabinet passief kunnen blijven bij een negatieve uitslag, en het intrekkingsvoorstel naar de Kamer sturen waarbij elke partij dan naar eigen inzicht kan stemmen, en de regering het resultaat daarvan te accepteren heeft. VVD en PvdA kunnen dan in het parlement hun eigen lijn kiezen.
Zo blijkt het echter niet te zijn. De ministers van die twee partijen moeten het zien eens te worden. Wanneer dan de VVD-ministers onder leiding van Rutte tegen een intrekkingsvoorstel zijn omdat het voorzitterschap van de EU al lastig genoeg is, en de PvdA-ministers zich aan de partijlijn houden dat de uitslag van het referendum gehonoreerd moet worden, koerst men zomaar af op een kabinetscrisis. De PvdA komt dan in een lastig parket, want die moet dan de verkiezingen in met een standpunt waar de aanhang van de PvdA niet achter staat. Juist de aanhang van de PvdA vindt dat een afwijzend oordeel bij het referendum niet moet worden gehonoreerd. De PvdA heeft zich zo lelijk in de hoek geschilderd.

Het is te hopen voor de PvdA dat de VVD-ministers een negatieve uitslag toch willen honoreren, niet omdat ze voor referenda zijn, maar omdat nu juist de VVD-aanhang tegen is. Dan wordt de ratificatie ingetrokken, en mag Koenders in het buitenland gaan uitleggen waarom. Gevraagd wat Nederland wel wil, staat hij met zijn mond vol tanden.

Het laat maar weer zien wat de nadelen van het referendum zijn. En intrekken van de referendumwet zal niet meer lukken, want daar is een referendum voor nodig.

Ik heb prof. Heringa hier over gemaild, maar geen antwoord gekregen. Het zou het Montesquieu Instituut sieren om alsnog met een correctie te komen.