Zoek op trefwoord :
De dilemma's van het vluchtelingenbeleid
Verschenen in 'Publieke Tribune' - 07-09-2015

Wie dacht dat het kabinet uitgeregeerd is, komt bedrogen uit. Regeren is niet alleen het uitvoeren van een bij de kabinetsformatie overeengekomen programma, maar ook het reageren op nieuwe ontwikkelingen. Zo kleeft aan het eerste kabinet Kok nog steeds het fiasco in Srebrenica, terwijl het vierde kabinet Balkenende zich juist positief onderscheidde door de redding van de banken. Volgens een apocrief citaat vreesde de vroegere Bitse premier MacMillan vooral ‘events, dear boy, events’.

De events waar dit kabinet nu mee geconfronteerd wordt zijn het gevolg van de oorlog in Syrië. Tienduizenden vluchtelingen die vanuit Syrië in Turkije terecht zijn gekomen nemen hun lot in eigen hand en proberen Griekenland te bereiken, om vandaaruit door te reizen naar Duitsland en andere landen in Wets-Europa. Dat stelt die landen voor lastige dilemma’s.

Geen lastig dilemma lijkt me, of we meer geld moeten sturen voor de opvang van vluchtelingen in Turkije, Libanon en Jordanië. Daarmee rem je ook de neiging om naar elders te migreren. Alleen wie denkt dat Nederland gebaat is met een grote instroom van migranten zal daar wellicht anders over denken, maar dat geluid heb ik nog niet gehoord.

Iedereen die Nederland eenmaal bereikt heeft, kan aanspraak maken op een fatsoenlijk bestaan zolang zijn verzoek om verblijf nog in behandeling is. Dat vraagt om voldoende asielzoekerscentra. Gemeenten hebben de morele licht daaraan mee te werken, maar het rijk moet ook zorgen dat asielzoekers die eenmaal toegelaten zijn, over nieuwe huisvesting kunnen beschikken. Dat kan niet wanneer de sociale woningbouw wordt afgeknepen. Daarom moeten er voorlopig geen corporatiewoningen meer worden verkocht en moet de nieuwbouw van corporatiewoningen niet langer worden belemmerd door de verhuurdersheffing.

Dan is er de spreiding van migranten over de landen van de Europese Unie. Dat klinkt heel redelijk, en landen in Oost-Europa die daar niet aan mee willen werken moeten zich realiseren dat daarmee de bereidheid van West-Europa bij te dragen aan hun bescherming tegen de Russische beer ook niet zal toenemen.

Maar er is ook een ander probleem. Migranten zijn geen baaltjes meel. Ze hebben heel stellige voorkeuren naar welk land ze willen, al zijn die niet altijd goed gefundeerd. Wie naar Groot-Brittannië wil omdat het weer daar beter is dan in Frankrijk, staat een teleurstelling te wachten. De meeste vluchtelingen willen nu naar Duitsland, zoals eens de Oost-Duitsers niet konden wachten tot de hereniging een feit was. Het zou wel eens een even grote teleurstelling kunnen worden.

Spreiding van vluchtelingen over de EU betekent dat migranten die aan Letland of Litouwen worden toebedeeld, zich daar met hand en tand tegen zullen verzetten. Ze zullen niet ‘gedeporteerd’ willen worden, en dat zal afschuwelijke taferelen opleveren. We hebben in Hongarije daar al een voorproefje van gehad.

Wanneer het al lukt ze naar Litouwen over te brengen, zullen velen van hen weer proberen naar Duitsland te komen. Om dat te voorkomen zal het vrije verkeer van personen binnen de Schengenzone niet op migranten van toepassing zijn, en moet er grensbewaking komen, speciaal gericht op migranten. Omdat die niet op het eerste gezicht te onderscheiden zijn van andere allochtone types, betekent het dat er aan de grenzen van Europa etnisch geprofileerd gaat worden. Zelfs wanneer Schengen wordt afgeschaft – en er daarmee na 55 jaar ook weer grenscontroles komen binnen de Benelux – zullen die controles alleen steekproefsgewijs plaats vinden, en ik weet wel wie ze er dan uitpikken.

Maar er is nog een veel lastiger dilemma. Dat zoveel mensen hun leven riskeren met de overtocht over zee naar Griekenland en Italië is omdat andere routes zijn afgesneden. Tussen Griekenland en het Europese deel van Turkije is een hek geplaatst, waardoor over land van Turkije naar Griekenland reizen praktisch onmogelijk is geworden. Zo helpt Griekenland ons de buitengrenzen van de Schengenzone te bewaken. Dat zien we graag, als Hongarije maar niet hetzelfde doet.

Wanneer we willen voorkomen dat mensen in de Middellandse Zee verdrinken, moeten we de route over land weer openstellen. Dat is echter niet de reactie op de foto van dat ene jongetje dat bij Bodrum verdronken is. De reactie, vooral in Duitsland is, om te benadrukken dat men vluchtelingen van harte welkom heet. Maar daarmee worden mensen alleen maar gestimuleerd om de overtocht over zee te maken, zonder dat hun een veilig alternatief wordt geboden.

Hoe anders zou dit zijn wanneer Turkije deel uit zou maken van de Schengen zone. Dat is helemaal niet zo’n absurd idee. Turkije is al sinds 1963 geassocieerd lid van de EU, en onderhandelt officieel nog steeds over een volledig lidmaatschap. Daarop vooruitlopend had Turkije deel kunnen worden van de Schengen zone, daar is zelfs niet voor nodig dat je het EU-lidmaatschap ambieert.

Zo’n hek tussen Griekenland en Turkije was dan uit den boze geweest, en krachtens de Dublin overeenkomsten zouden asielzoekers dan terug moeten worden gestuurd naar Turkije. Maar Turkije had dan wel een beroep kunnen doen op andere landen in de EU om vluchtelingen op te nemen, en Juncker zou daarvoor gepleit hebben met een beroep op onze gedeelde Europese waarden.

Maar het hek tussen Griekenland en Turkije staat er nog, en daarmee zijn er twee opties. Of we halen het weg, en laten iedereen door die dat wil. Of we doen dat niet, omdat de meeste vluchtelingen in Turkije niet bang hoeven te zijn voor vervolging. In dat laatste geval moeten we ook zoveel mogelijk ontmoedigen dat mensen de oversteek per boot maken, omdat dat mensenlevens kost. Mensen zullen dat echter wel blijven doen, zonder dat we ze terug kunnen sturen. Reizen over land is veel gemakkelijker tegen te gaan dan over zee.

We ontkomen er dan niet aan vluchtelingen op een beschaafde manier op te vangen. Maar we moeten dat zo discreet mogelijk doen, en niet demonstratief vluchtelingen gaan verwelkomen, zoals nu in Duitsland gebeurt. Als we dat doen stimuleren we de overtocht met wankele bootjes, en zijn we mede schuldig aan de ongelukken die daarbij gebeuren.

Toch is het wel begrijpelijk dat men in Duitsland die behoefte heeft. Wij hebben Wilders, maar in Duitsland lopen echte Nazi’s rond, die asielzoekers niet alleen op internet maar ook fysiek bedreigen. Ze roepen associaties op met het Duitse verleden. Daarom heeft Angela Merkel de behoefte daar afstand van te nemen door  vluchtelingen nadrukkelijk welkom te heten, en doet het sympathiekere deel van de Duitsers daar ook hartstochtelijk aan mee.

Maar zoiets is niet vrijblijvend. Je kunt niet vluchtelingen pas welkom heten nadat ze eerst hun leven gewaagd hebben, als je zelf verantwoordelijk bent voor het blokkeren van een veilig route over land. En wanneer je vanwege de demonen uit je eigen verleden vluchtelingen aanmoedigt naar Duitsland te komen, moet je ze daarna niet afschuiven op andere landen waar die vluchtelingen helemaal niet heen willen.