Verschenen in 'Intermediair' - 20-04-2000
Thom de Graaf heeft de nieuwe Harry van Wijnen gelezen: De macht van de kroon. En hij heeft de stoute schoenen aangetrokken om Van Wijnens voorstellen over te nemen. De Koningin niet langer voorzitter van de Raad van State en lid van de regering, meer invloed van de Tweede Kamer op de formatie. De Graaf voegde er nog aan toe inperking van het Koninklijk Huis.
Dat was schrikken! Jaap de Hoop Scheffer wierp zich meteen op als woordvoerder van de gezamenlijke Oranjeverenigingen, en vroeg zich af of De Graaf niets beters te doen had. Hij zal er nog aan moeten wennen dat naarmate de economische problemen minder nijpend zijn, de defecten in onze democratie meer aandacht krijgen.
Veel verstandiger was de verklaring van Kok, dat je best over de monarchie mag discussiëren. Het was meer dan wat Kok over de hypotheekaftrek toestond. Dat het journaal met deze verklaring opende, zegt echter iets over de angst in Den Haag. Alsof voor zo’n discussie de toestemming van vadertje Kok nodig is.
Van Wijnen en De Graaf putten zich ook uit in waardering voor Beatrix. In een constitutionele monarchie is dat vreemd. Daar is de minister-president verantwoordelijk voor al het doen en laten van de monarch. The King can do no wrong. Dan geldt ook het omgekeerde.
Intussen zegt ook Van Wijnen dat de Koningin wel degelijk invloed uitoefent , door stukken niet te willen tekenen, of eenvoudig zich niets van de verantwoordelijke politici aan te trekken. Wie zich de toorn van de Majesteit op de hals heeft gehaald, moet er niet op rekenen Minister van Staat of vice-president van de Raad van State te kunnen worden.
Daarbij gaat Van Wijnen nog aan een hoop kwesties voorbij: de jachtwet, vliegveld Valkenburg, de Victorie Boogie Woogie, het taboe op de grondwet van 1798, Beatrix’ instemming met de repressie in China, het berispen van bestuurders van lagere overheden. Tijd voor een parlementaire enquête naar het functioneren van de constitutionele monarchie, in navolging van de AD-journalisten Kooistra en Koole.
Maar, zeggen de voorstanders, er is altijd een politicus verantwoordelijk. Wanneer Willem-Alexander wordt uitgenodigd voor het IOC, de minister-president daar tegen is, maar de prins zich daar niets van aantrekt, is Kok verantwoordelijk. Had hij maar een constitutionele crisis moeten veroorzaken.
Het is alsof bij een bankoverval de advocaat van de overvaller zich erop beroept dat het de mensen achter de balie waren die het geld overhandigden. Zo brutaal is zelfs Mr Moskowicz niet, maar professors in het staatsrecht die de constitutionele monarchie aanhangen, vinden dat een heel gewone redenering.
Ook De Graaf durft niet te verdedigen dat zo lang de functie van staatshoofd bekleed wordt op grond van afstamming, het in strijd met onze fundamentele normen en waarden is, dat zo iemand meer dan een ceremoniële functie bekleedt. Het is niet duidelijk of in zijn voorstel de Koningin de mogelijkheid houdt besluiten van parlement en regering tegen te houden door ze niet te tekenen. Ook hij laat zich leiden door angst.