Zoek op trefwoord :
Stop de oorlog in Oekraïne
Verschenen: 11-08-2014

Heel Nederland is ontzet over het lot dat de inzittenden en hun nabestaanden van vlucht MH17 op 17 juli heeft getroffen. Het riep een begrijpelijke roep op om de daders te straffen, en in het verlengde daarvan heeft de Europese Unie intussen besloten tot nieuwe sancties tegen Rusland. Binnen de gemeenschap van politici en journalisten bestaat daar ook consensus over.

Zodra de ramp met de MH17 had plaats gevonden, werd er op gezinspeeld dat dit een ‘game changer’ zou zijn. De verontwaardiging over Poetin zou aanzwellen, en daarmee de bereidheid sancties te treffen die er echt toe doen. Een aantal daarvan zijn inmiddels genomen. Mij doet het echter denken aan de manier waarop George Bush de aanval op het World Trade Centre gebruikte om een groot deel van de vrije wereld rijp te maken voor de inval in Irak.

Met alle respect voor de nabestaanden, ik zie niet in waarom het neerhalen van de MH17 nieuwe sancties tegen Rusland rechtvaardigt. Uit alles wat we tot nu toe weten blijkt dat degenen die het vliegtuig neerhaalden dachten dat het een Oekraïens legervliegtuig was. Zulke gebeurtenissen hebben zich vaker voorgedaan. In 1988 werd een Iraans passagiersvliegtuig door de Amerikanen uit de lucht geschoten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden Nijmegen en het Haagse Bezuidenhout  bij vergissing door de Engelsen gebombardeerd.

Zelfs wanneer de raketinstallatie door de Russen geleverd is, kun je Poetin nog niet verantwoordelijk houden voor een fout bij het gebruik ervan. Eerder kun je nog de Oekraïense regering verantwoordelijk stellen dat zij hebben aangegeven dat het luchtruim boven 10km veilig was, al valt het ook Malaysian Airways en de KLM te verwijten dat ze daar klakkeloos op hebben vertrouwd.

Er waren al eerder Oekraïense legervliegtuigen uit de lucht gehaald, en dat was niet voor niets. Het Oekraïense leger voert regelmatig bombardementen uit op de afvallige provincies, waarbij gewone burgers have en goed of erger verliezen. En dat zonder dat er vanuit die provincies raketten worden afgeschoten op Kiev, of zelfmoordcommando’s die kant op worden gestuurd. Het enige dat de afvallige provincies misdaan hebben is de onafhankelijkheid uitroepen.

Nu hoeft een staat dat natuurlijk niet te accepteren. Maar je kunt wel beperkingen stellen aan de middelen die daarbij gehanteerd worden. En wanneer het met een normale politie-inzet niet lukt, dan is kennelijk de weerstand zo groot, dat het conflict vraagt om een politieke oplossing. en niet om militaire actie die honderden doden kost en waarbij honderdduizenden op de vlucht slaan.

Maar geef je dan Poetin niet zijn zin? Het is duidelijk dat Poetin de afscheidingsbewegingen in het oosten van Oekraïne aanmoedigt, en in het geval van de Krim daar ook gebruik van heeft gemaakt. Maar dat wil niet zeggen dat er niet ook een authentiek verlangen van de inwoners achter zit. Er zijn geen tanks vanuit Rusland Oekraïne binnen gereden om daar de separatisten aan de macht te helpen.

De afscheidingsbeweging vloeit voort uit etnische en taalkundige tegenstellingen, maar ook uit de ingewikkelde geschiedenis van Oekraïne. In het westen hebben velen de inval door Nazi-Duitsland als een bevrijding ervaren, niet verwonderlijk na de humanitaire ramp die de communisten daar in de jaren dertig hadden aangericht. Nadat Oekraïne een onafhankelijk land was geworden, wisselden corrupte heersers uit West en Oost elkaar af. Begin dit jaar werd mede onder druk van westerse politici als Van Baalen en Verhofstadt de corrupte, maar wettig gekozen president uit Oost-Oekraïne aan de kant geschoven. Daarbij speelden openlijk fascistische partijen een belangrijke rol. De rechten van de Russisch sprekenden kwamen ter discussie. Dan moet je niet verbaasd zijn dat er een afscheidingsbeweging op gang komt.  

Poetin is geen aangename man. Hij gedraagt zich steeds autoritairder, en schendt daarbij de mensenrechten. Het zou goed zijn wanneer de Raad van Europa daar meer werk van zou maken, die is daarvoor. Maar die is moeilijk in beweging te krijgen, dat bleek ook al toen begin jaren ’70 de kolonels de macht hadden gegrepen in Griekenland. Dat wil echter niet zeggen dat ook de Russische bevolking van Poetin af wil. De paradox van de democratie is nu eenmaal dat niet altijd de meerderheid van de kiezers voor democratie in al zijn aspecten is.

Poetin heeft ook begrijpelijke grieven tegen het westen. Na de ineenstorting van het communisme heeft het westen Rusland het neoliberalisme opgedrongen, met fatale resultaten. Amerika bemoeit zich net zo goed met zijn buurlanden als Rusland, en denkt b.v. over sancties tegen Venezuela.  Amerika is Irak binnen gevallen zonder de toestemming van de Veiligheidsraad die volkenrechtelijk noodzakelijk was, op valse voorwendsels en met rampzalige resultaten. Bij de steun aan de opstandelingen in Libië is het westen verder gegaan dan was afgesproken, en ook in dit geval met een droevig resultaat.

In plaats van steeds nieuwe sancties tegen Rusland, zou men beter kunnen proberen om met een politieke oplossing een eind te maken aan het bloedvergieten, waarbij afspraken worden gemaakt over autonomie voor de oostelijke provincies of een eerlijk referendum onder toezicht van de OVSE. Daarmee voorkomt men ook dat Rusland de separatisten als ze dreigen te verliezen met geregelde troepen te hulp komt, waarna Oekraïne dan weer de NAVO te hulp roept.

Er gebeuren in de wereld dingen die veel erger zijn dan een eventuele opdeling van Oekraïne. ISIS is veel en veel repressiever dan Poetin. We worden bedreigd door gevaren van buiten de politiek als de klimaatverandering, het ebola-virus en de komst van andere ziektekiemen waar antibiotica geen grip meer op hebben. In zo’n wereld kunnen we beter met Rusland samenwerken dan sancties opleggen. In de strijd tegen Hitler hebben we ook met Stalin samengewerkt. Toen de eerste Europese verdragen werden getekend, was het argument dat staten geen oorlog tegen elkaar voeren wanneer ze maar eenmaal genoeg economische belangen delen. Dat zou dus ook tussen de EU en Rusland moeten gelden.  

We hebben terecht geijverd voor een wapenstilstand rond de plek waar resten van de MH17 zijn neer gekomen, om die te onderzoeken en de doden te kunnen bergen. Maar kunnen we niet ook ijveren voor een wapenstilstand ter wille van de levenden?

 

Gepubliceerd op de website van de Wiardi Beckman Stichting 11 augustus 2014