Verschenen: 23-05-2014
Gisteren hebben we gestemd voor het Europees parlement. En hoewel de officiële uitslag strikt geheim moet blijven, meenden de Nederlandse politici dat de exitpolls voldoende zekerheid boden om commentaar op de uitslagen te leveren.
Wat daarbij opvalt is dat de verkiezingen vooral als een binnenlands fenomeen worden gezien, als een peiling van de Nederlandse electorale verhoudingen, en niet als onderdeel van een Europees geheel. Voor Alexander Pechtold was de inzet ,wie Nederland zou leiden in Europa, alsof we daar geen minister van Buitenlandse Zaken voor hebben. Niemand vroeg zich af wat het voor de samenstelling van het Europees parlement zou betekenen wanneer de verschuivingen in Nederland zich ook in de rest van Europa zich voor zouden doen.
Dat laatste is ook heel verklaarbaar. Terwijl bij Nederlandse Tweede-Kamerverkiezingen de uitslag in Renswoude of op Vlieland al een beeld geeft wie die avond de winnaars en verliezers zullen zijn, en je ook bij gemeenteraadsverkiezingen in Nederland overal dezelfde tendensen ziet, is dat binnen Europa absoluut niet het geval. Terwijl in Nederland de liberalen van verschillende dominaties winnen, worden ze in Engeland en Duitsland weggevaagd. De PvdA, in Nederland verschrompeld, maakt deel uit van een combinatie die een goede kans heeft de grootste in het Europarlement te worden.
Daarom is de opwinding in Brussel over het voortijdig bekend worden van de uitslag in Nederland ook zo vreemd. Alsof mensen in Bulgarije anders gaan stemmen wanneer ze weten dat D66 het bij ons beter gedaan heeft dan de VVD. Het toont weer eens aan dat men in Brussel leeft in een parallelle wereld, zonder veel relatie met de werkelijkheid.
Een product van die parallelle wereld was het idee dat de verkiezingen een Europees karakter konden krijgen wanneer elke partijfamilie met zijn eigen Spitzenkandidat naar buiten zou treden. Die Spitzenkandidaten kwamen er ook, maar buiten hun eigen land hebben we er nauwelijks van gehoord. De Spitzenkandidaten stonden alleen in hun eigen land bovenaan de lijst, hoewel je niet de nationaliteit van een land hoeft te hebben om er op een Europese lijst te staan.
Maar ook zonder dat had de verkiezingscampagne een Europees karakter kunnen krijgen, wanneer men de eigen Spitzenkandidat gepromoot had en zalen had laten toespreken. Daar heeft men echter bewust van afgezien, om geen kiezers te verliezen. Alle drie de kandidaten wilden volle kracht vooruit naar één Europees vaderland, terwijl zelfs D66 dat een te zware boodschap vond voor zijn verlichte achterban.
In plaats daarvan speelden de nationale campagnes rond de Spitzenkandidaten juist in op het nationale chauvinisme. Van Verhofstadt werd gezegd: ‘wanneer hij spreekt luistert Europa’ (hadden ze in Oekraïne misschien maar beter niet kunnen doen), en Martin Schulz werd onbeschaamd aanbevolen – in Duitsland uiteraard - als degeen op wie je moest stemmen om een Duitse president van Europa te krijgen.
De drie heren hadden moeite aan te geven waar hun verschillen zaten, maar waren eerder bondgenoten in hun strijd tegen de Europese raad, waartegen het Europees parlement nu in opstand gekomen was door de voorzitter van de Europese Commissie te willen aanwijzen. Een van de redenen voor de nog steeds lage opkomst kan zijn dat mensen weinig lust hadden deze coup van het Europees parlement te steunen.
Veel meer dan over het beleid dat in Europa gevoerd moet worden, gingen de debatten over wat Nederland met Europa moet. Zo interpreteert D66 ook zijn overwinning, die overigens niet veel anders is dan het repliceren van het resultaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. Daarmee erkent ook D66 dat een echte Europese politiek niet bestaat. Er is geen Europese publieke opinie, geen Europees volk, en er zijn geen echte Europese politieke partijen.
Er kunnen goede redenen zijn om bepaalde beslissingen gezamenlijk te nemen. Maar men moet daarmee terughoudend zijn, omdat het bij gebrek aan een Europese democratie altijd ten koste zal gaan van het democratisch gehalte van de genomen besluiten. Een Europees parlement dat vooral probeert zijn eigen macht te vergroten is daarbij niet behulpzaam en vervreemdt zich van de bevolking.
Niet elders gepubliceerd