Verschenen in 'Intermediair' - 26-04-2001
Er zijn grote tekorten in de collectieve sector. Chirurgen mogen niet opereren omdat daarmee het budget van het ziekenhuis wordt overschreden, essentiële politietaken blijven liggen, schoolkinderen worden naar huis gestuurd omdat er niet genoeg mensen te vinden zijn die in zo’n troep willen werken.
Nu het goed gaat in Nederland, worden die tekorten minder geaccepteerd dan toen werkloosheid en begrotingstekorten het gezicht van onze economie bepaalden. Het is dan ook begrijpelijk dat het kabinet nagaat hoe er meer geld kan vrijkomen voor bestedingen in de collectieve sector.
Dat heeft echter iets paradoxaals. Toen de mensen klaar stonden om voor de overheid te gaan werken, was het geld er niet, terwijl het nu maar de vraag is of je met meer geld ook meer mensen kunt aanstellen.
Onder die omstandigheden zou je verwachten dat de discussie gaat over de vraag of rijk en gemeenten niet meer belasting moeten heffen om door een verschuiving van bestedingen van de private naar de collectieve sector de gaten in de collectieve sector te dichten. Dat gebeurt echter niet. Het rijk heeft de belastingdruk dit jaar juist aanzienlijk verlaagd.
Gemeenten die hun nek zouden willen uitsteken om tekortschietende rijksuitkeringen te compenseren met extra gemeentelijke belastingen, bij voorbeeld voor schonere en ruimere scholen, kunnen kritische kamervragen over hun beleid verwachten, in plaats van door de Tweede Kamer geprezen te worden. Ook de PvdA kiest die opstelling.
De discussie gaat niet over het belastingniveau, maar over de besteding van meevallers bij de belastingheffing. Men praat over overschotten, hoewel volgens de laatste miljoenennota de staatsschuld dit jaar nauwelijks afneemt, Daardoor is er ook geen ruimte voor een echte storting in het AOW-spaarfonds, waar de PvdA zo prat opgaat.
Bij de kabinetsformatie is afgesproken dat mee- en tegenvallers bij de belastinginning geen invloed hebben op het totaal van de overheidsbestedingen. Deze Zalmnorm is om twee redenen een linkse norm. Het betekent dat wanneer de economie tegenzit, dat niet ook nog eens leidt tot bezuinigingen op het totaal van de collectieve uitgaven. Dat er binnen die uitgaven dan ruimte moet worden gemaakt om meer uitkeringen en meer rente op de staatsschuld te kunnen betalen, is al erg genoeg.
Maar de Zalmnorm is ook een linkse norm, omdat hij een stabiliserend effect heeft op de economie. Wanneer de economie oververhit dreigt te raken, dan gaat er een rem op de bestedingen vanuit, maar wanneer het slecht gaat met de economie, wordt de terugval in de bestedingen enigszins gecompenseerd. Dat is heel wat minder dan de beteugeling van het ongestuurde kapitalisme die de sociaal-democraten ooit pretendeerden, maar meer dan het populistische beleid dat Melkert dat nu predikt, waarbij de overheid verstoringen versterkt.
Ooit was Zalm lid van de Partij van de Arbeid. Nu is hij de populairste minister, hoewel ze juist bij de VVD vinden dat hij de automobilisten te weinig ontziet. Misschien is Zalm dan ook wel de ideale lijsttrekker voor de PvdA. Als PvdA-lid zou ik willen roepen: Gerrit, kom terug!