Wanneer de PvdA verkiezingen verliest, komt er een commissie om de oorzaken daarvan vast te stellen. Wanneer de PvdA verkiezingen wint, gebeurt dat niet. We beschouwen het als vanzelfsprekend wanneer we winnen, maar willen als we verliezen een verklaring daarvoor. Misschien is dat wel het probleem van de PvdA.

In dit geval heeft het partijbestuur aan een lid van het kabinet gevraagd om die commissie voor te zitten, Sharon Dijksma. Daarmee is het speelveld van de commissie ingeperkt: als staatssecretaris kun je moeilijk zeggen dat het verlies te wijten is aan het kabinet. Impliciet gaf het partijbestuur met de samenstelling van de commissie te kennen dat de uitslag van de Europese verkiezingen een op zichzelf staande gebeurtenis was, die weinig of niets te maken had met de waardering voor het kabinetsbeleid.

Dat is natuurlijk niet zo. Europese verkiezingen zijn tweede-orde verkiezingen waarbij men in de eerste plaats stemt op grond van nationale overwegingen. Dat geldt ook voor statenverkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen. Daarbij zie je over het hele land dezelfde bewegingen, al laten kiezers zich bij raadsverkiezingen ook wel leiden door lokale overwegingen. Op 31 mei stond de PvdA bij Maurice de Hondt op 21 kamerzetels. Die teruggang is dus het eerste dat verklaard moet worden.

Daarbij moet men zich realiseren dat het meedoen aan een kabinet waar de PvdA niet de premier levert, de PvdA tot nu toe altijd verlies heeft opgeleverd. We verloren na het kabinet Beel – ondanks de ouderdomsvoorziening die Drees toen gerealiseerd had – na het kabinet Cals, tijdens het tweede kabinet Van Agt, en na het derde kabinet Lubbers. We wonnen wel toen we eenmaal uit het tweede kabinet Van Agt waren gestapt, maar resultaten uit het verleden geven geen garantie voor de toekomst.

Wanneer Wouter Bos verwachtte dat deelname aan het kabinet Balkenende IV ons winst zou opleveren, heeft hij gedacht iets te kunnen wat noch Drees noch Vondeling noch Den Uyl noch Kok gelukt is. Zo wordt de PvdA gestraft voor haar verantwoordelijkheidsgevoel bij de laatste kabinetsformatie. We kunnen heel veel niet dat we wel zouden willen. Net als in 1967 en 1994 gaat een deel van de kiezers naar D66; die komen weer terug wanneer D66 regeert en de PvdA in de oppositie zit.

Op lange termijn is er meer aan de hand. De PvdA is veel kiezers kwijt geraakt door de verzorgingsstaat te grabbel te gooien. Ook hebben we te lang niet willen erkennen dat er wel degelijk problemen zijn met sommige groepen allochtonen, en dat degenen die daarover klagen niet per definitie racisten zijn. Nu we ons standpunt daarover hebben aangepast, zijn we kiezers kwijt geraakt die niet geloven dat de achtergestelde positie van veel allochtonen ook een kwestie van cultuur is.

Ook met de herziening van onze standpunten over onderwijs en Europa zijn we kiezers kwijtgeraakt, voordat we anderen hebben teruggewonnen. De commissie besteedt veel aandacht aan dat laatste. Toch koos het partijbestuur bij de opdracht aan de programcommissie terecht voor zowel meer als minder Europa. Als lid van die commissie heb ik daar van harte aan meegewerkt: wanneer je vindt dat Europa meer moet doen aan het klimaat, de voedselzekerheid en toezicht op de banken, betekent dat niet dat Europa zich ook moet bezig houden met de woningcorporaties, de publieke omroep of de krantenbezorging.

Onder commissaris Kroes gebeurt dat laatste wel, en een sociaal-democratische partij moet zich daartegen verzetten. Maar je maakt het jezelf als partij niet gemakkelijk als je dan tegelijkertijd een lijsttrekker kiest die zozeer in Brussel geworteld is dat hij zich niet kan voorstellen dat er ook dingen zijn waar Europa beter niet over kan gaan.

Misschien is ons echte probleem dat we te veel pretenties hebben die we niet waarmaken. De commissie vindt dat we de verzengende ambitie moeten hebben om de wereld te verbeteren, iedere dag. Daar brand ik liever niet mijn handen aan. Wanneer je ziet met wat voor bedreigingen we allemaal geconfronteerd worden, is het al heel mooi wanneer we die weten te voorkomen. Het verhogen van de AOW-leeftijd is niet de wereld verbeteren, maar de scherven opvegen van de crisis die anderen hebben laten ontstaan.

Column voor de website van de PvdA afdeling Leiden.

Zie voor het rapport van de commissie:
www.leiden.pvda.nl/nieuws/nieuws_item/i/3755/brief_van_de_commissie_dijksma .

U kunt op deze colmun reageren reageren via:
www.leiden.pvda.nl/nieuws/nieuws_item/i/3758/t/de_commissie_dijksma .