Europa is een lastig onderwerp voor de PvdA. Van oudsher is de PvdA voor Europese integratie. Dat gold voor de hele bevolking. Toen er in 1952 in Bolsward een referendum werd georganiseerd over de Europese eenwording, stemde 96,6% voor en slechts 2,9% tegen, bij een opkomst van 88,2%. De Tweede Wereldoorlog lag toen nog vers in het geheugen, en een Verenigd Europa leek de beste garantie om een nieuwe oorlog in Europa te voorkomen. De Verenigde Staten van Amerika waren het grote voorbeeld. Dat de eenheid van de VS de Amerikaanse burgeroorlog niet had kunnen voorkomen, werd genegeerd, terwijl Gejaagd door de wind toen toch een veel bekeken film was.

Inmiddels zien de actieve leden van de PvdA in meerderheid de Europese integratie nog steeds als een ideaal. Maar onder onze kiezers is de steun sterk verminderd. Dat was al te merken bij de verkiezingen voor het Europees parlement, waarbij de opkomst steeds maar afnam (met 2004 als uitzondering), en waarbij bleek dat het de SP met zijn Eurokritische opstelling veel beter lukte om zijn aanhang naar de stembus te krijgen dan de PvdA.

De ontgoocheling kwam pas bij het referendum over de Europese Grondwet, toen een meerderheid tegen stemde. Daarbij was niet alleen opmerkelijk dat veel meer mensen de moeite genomen hadden te gaan stemmen dan bij de verkiezingen voor het Europese parlement, maar ook dat er een nauwe relatie was tussen het percentage voorstemmers per gemeente en het welstandsniveau. Hoe lager het gemiddelde inkomen, hoe meer tegenstemmers. Voor de PvdA was dat uiterst pijnlijk: de actieve leden behoren meestal tot de beter gesitueerden die voor stemden, onze klassieke aanhang stemde tegen.

Er was veel discussie hoe dat te verklaren. Natuurlijk: veel mensen waren boos dat hun een vraag werd voorgelegd waarop ze van de dominante politieke partijen maar één antwoord mochten geven: vóór. Toen Balkenende waarschuwde dat hij wanneer de grondwet werd verworpen tegenover zijn collega’s in zijn hemd zou staan, zagen velen dat meer als een belofte dan als een dreigement.

Maar was dat nu voldoende motief om te gaan stemmen? De tegenstanders voerden ook aan dat Europa te veel markt betekende, te veel regels, te veel fraude en te veel verspilling. Volgens de voorstanders stemden de mensen tegen omdat de tegenstanders dat zeiden.

De PvdA heeft hierna een koers gekozen waarin de voorkeur voor Europese integratie werd genuanceerd: we hebben Europa nodig voor grote problemen als de klimaatcrisis, de voedselcrisis en de kredietcrisis, maar de kritiek is terecht dat Europa zich met veel te veel dingen bemoeit, net als de zorg dat het beginsel van vrij verkeer en goederen zodanig wordt opgerekt dat het de Europese verzorgingsstaten ondergraaft. Niet voor niets beschouwt men in de VVD de Europese integratie als een liberaal project.

Daarom was de opdracht van het partijbestuur aan de commissie voor het verkiezingsmanifest voor de Europese verkiezingen ook, dat daarin zowel aan de orde moest komen waar wij meer Europees beleid willen als waar wij minder Europees beleid willen. Als lid van de commissie vind ik dat we daar goed in geslaagd zijn, en ik heb eigenlijk ook niemand dat horen tegenspreken.

Dat evenwicht is echter niet terug te vinden in de kandidatenlijst. Die wordt gedomineerd door mensen voor wie Europa een zelfstandig ideaal is, en die tot voor kort er niets van wilden weten dat er ook te veel Europese bemoeienis kan zijn. Het zijn mensen die ‘de weg weten in Brussel’. Maar dat is te weinig voor een partij die in Nederland vaak de weg kwijt blijkt te zijn.

Daarom stem ik op René Cuperus, die pas nog een indrukwekkend boek heeft geschreven over de tegenstelling tussen de idealen van de politieke elite in ons land en van de gewone mensen (De wereldburger bestaat niet, verkrijgbaar in elke goede boekhandel voor € 19,50). Daarin analyseert hij ook de kloof tussen ons en onze kiezers over Europa, en laat hij zien precies te weten waar in Nederland de schoen wringt.

René staat op plaats vijf. Wanneer hij daarop gekozen wordt, betekent het dat wij goede verkiezingen maken. Ik ben daar echter niet gerust op. Dus vraag ik u: stem nummer vijf van lijst twee. René Cuperus, uw vertrouwen waard.

Column op de website van de PvdA Leiden.

U kunt reageren via
www.leiden.pvda.nl/nieuws/nieuws_item/3704/t/stem_nummer_vijf_van_lijst_twee .