Verschenen in 'Intermediair' - 24-08-2000
Laatst zagen we op de televisie hoe het GroenLinks-kamerlid Tara Singh Varma ziek in een rolstoel de vergadering van de Tweede Kamer werd binnen gereden. Zoiets is heel gewoon wanneer een regering steunt op een meerderheid van één of twee zetels, want dan kan één stem de doorslag geven bij het aannemen van een wetsontwerp. Dan worden alle verloven ingetrokken, en wordt ook op zieken grote pressie uitgeoefend toch te komen.
Het paarse kabinet beschikt echter over 97 van de 150 Tweede-Kamerzetels, dus daarbij zou je zulke taferelen niet verwachten. Maar niet bij elke stemming gaat het tussen de regeringspartijen en de oppositie, er doen zich bij afzonderlijke stemmingen ook allerlei andere combinaties van partijen voor.
De laatste tijd zijn er paar stemmingen geweest waarin PvdA, D66, GroenLinks en de SP stonden tegenover VVD, CDA en de kleine christelijke partijen. Links tegen Rechts dus. Dat betrof het gedogen van de aanvoer van coffee-shops, maar ook elementen uit de sociale zekerheid.
Dan blijkt dat Links en Rechts in de Tweede kamer allebei 75 zetels hebben, zodat die kant wint die de minste zieken heeft. Daarom zagen we Singh Varma in een rolstoel verschijnen.
Het is voor het eerst, dat de linkse partijen gezamenlijk zo sterk zijn. In 1963 beschikte Links nog maar over 51 zetels. Sinds die tijd is dat elke Tweede-Kamerverkiezing gegroeid, naar 70 zetels in 1981. In 1982 kwam er een terugval naar 62 zetels, maar daarna is het aantal linkse zetels bij elke Kamerverkiezing weer toegenomen, en sinds 1998 zijn het er precies 75. Als dat zo door gaat, zal er vanaf 2002 een linkse meerderheid zijn.
Opmerkelijk is, dat de totalen voor de linkse en voor de rechtse partijen veel stabieler zijn dan voor die partijen afzonderlijk. Dat komt omdat er binnen die blokken meer uitwisseling van kiezers plaats vindt dan tussen die blokken. Ontevreden PvdA-stemmers gaan liever naar D66 of GroenLinks dan naar het CDA, en keren de volgende keer weer terug, ontevreden CDA-stemmers kiezen juist de VVD als uitwijkhaven. Daaraan zie je dat links en rechts wel degelijk nog betekenis hebben in de politiek.
Maar terwijl de fluctuaties kleiner zijn, zijn de trends voor de twee blokken bestendiger. Daarom is die linkse meerderheid in 2002 helemaal niet zo denkbeeldig. Dat wil niet zeggen dat dan ook de Tweede Kamer linkser is dan vroeger. Alle linkse partijen zijn in hun standpunten naar rechts opgeschoven; twintig jaar geleden was de PvdA linkser dan de SP nu.
Maar een doorzetting van de trend maakt wel andere coalities mogelijk. In 1989 behaalden CDA en VVD samen nog net 76 zetels. In 1998 waren dat er nog maar 67. Daarmee is een CDA/VVD kabinet nu ver weg, en het lijkt er ook niet op, dat die mogelijkheid snel terug zal komen.
Als de trend zich doorzet, is het de PvdA die veel meer coalitiemogelijkheden krijgt, en komt voor het eerst een kabinet van de linkse partijen in zicht. Ik denk niet dat Kok dat leuk vindt.