In de analyse van de bewegingen onder het electoraat, zoals door de WBS, duikt steeds vaker het begrip 'moderniseringsverliezer' op, ontleend aan het Duitse modernisierungsverlierer. De modernisering brengt ons een flexibeler economie met meer marktwerking en open grenzen. Dat leidt tot economische groei, waarvan wij allen profiteren. De Europese Unie is daarbij een belangrijk instrument.

Maar niet iedereen profiteert van de modernisering. Laaggeschoolde werknemers zien hun werk verdwijnen naar het buitenland, of worden gedwongen met een lagere beloning genoegen te nemen willen ze hun werk in Nederland behouden. Het zijn dezelfde mensen die hun woningomgeving zien veranderen omdat er steeds meer buitenlanders komen wonen. Die spreken vaak een andere taal en hanteren andere normen en waarden, vooral inzake seksualiteit.

Vrachtwagenchauffeurs ondervinden de concurrentie van hun Poolse collega's die veel minder verdienen. De introductie van marktwerking bij de postbezorging leidt ertoe dat postbodes met een vast salaris worden ingeruild voor mensen die op stukloon werken. KPN doet de telefonistes over aan een ander bedrijf waar ze minder verdienen, want de beloning moet marktconform worden.

Maar er zijn ook andere manieren waarop laag betaalden de dupe kunnen worden van de modernisering. WAO'ers met een caravan op een kampeerterrein als tweede huis, krijgen te horen dat hun de huur wordt opgezegd, want er is een nieuwe eigenaar gekomen die een upgrading van het terrein nastreeft, en zich daarbij richt op een beter publiek. Volkstuinen moeten verdwijnen omdat de gemeente bedacht heeft dat het terrein zich prima leent voor kantoren.

De PvdA staat erbij en kijkt ernaar. We worden pas verontwaardigd wanneer ambtenaren van de burgerlijke stand het voltrekken van een huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht aan een collega willen overlaten. Wanneer we opkomen voor de zwakken in de samenleving, zijn dat mensen die dakloos, verslaafd en zwart zijn, en liefst alledrie tegelijk. Dat zijn onze troetelkinderen, anderen moeten niet zeuren.

De kring van moderniseringsverliezers is echter veel breder dan de autochtone onderklasse. In de uitslag van het referendum over de Europese grondwet was duidelijk terug te zien dat mensen eerder vóór stemden naarmate zij meer van de modernisering profiteerden. Maar de totaaluitslag was een afwijzing, en dat betekent dat de sentimenten van de autochtone onderklasse breed gedeeld worden. Dat verklaart ook de opkomst van de SP. Steeds meer mensen voelen zich de dupe van flexibilisering en marktwerking.

De NMa neemt de prijsafspraken tussen uitgevers en vertalers op de korrel. Vertalers dachten dat een soort CAO was, maar volgens de NMa is hier sprake van kartelvorming. Dat geldt ook voor de modelcontracten tussen uitgevers en auteurs. Vertalers en schrijvers dienen elkaar te beconcurreren met een zo laag mogelijk tarief; dat is vooruitgang.

De Nederlandse Reisopera (voorzitter Jacques Wallage) voelt de hete adem in de nek van de Stichting Internationale Operaproducties (voorzitter Max van den Berg) die Oost-Europese gezelschappen naar Nederland haalt waarvan de medewerkers veel minder verdienen, en die daardoor niet zo'n hoge subsidie nodig hebben.

De modernisering heeft het APAX mogelijk gemaakt om met een soort balletje-balletje tientallen miljoenen uit PCM te halen, de organisatie berooid achterlatend. Allerlei adviseurs hebben daarvan geprofiteerd, maar de journalisten zijn de verliezers. Het is wel komisch al die neo-liberale gastjes die de economiepagina's van NRC Handelsblad en de Volkskrant volschrijven, daar nu ineens over te horen klagen.

Maar ook de leraar die van de boven hem gestelde managerskaste te horen krijgt dat hij niet normaal meer les mag geven, is een moderniseringsverliezer. Net zo goed als de huisarts die steeds meer in de tang van de ziektekostenverzekeraars komt te zitten. Alleen is de PvdA meer de partij van de onderwijsmanagers en de ziektekostenverzekeraars dan van de leraren en de huisartsen, meer van de bazen dan van de knechten.

Modernisering betekent voor de gewone werknemer dat hij zich moet spiegelen aan de salarissen in China en India, en voor de leiders van grote ondernemingen dat de salarissen in Amerika maatgevend zijn. Die gewone werknemer moet vanwege de vooruitgang ook accepteren dat de ontslagbescherming niet meer van deze tijd is, terwijl de leiders van grote ondernemingen niet alleen bij succes maar ook bij falen grote bedragen op hun giro krijgen bijgeschreven.

Op zijn tijd hebben we echter allemaal last van de modernisering. Wanneer de Casema besluit andere frequenties te gaan gebruiken, moeten we allemaal op zoek naar de handleiding van onze TV en onze video om die apparaten opnieuw in te stellen. Steeds meer mensen associëren economische groei niet meer met vooruitgang, maar alleen maar met grotere inkomensverschillen en milieubederf. Wanneer iets het gevolg is van de modernisering, is dat wel de klimaatverandering.

Op zijn Europees: in the end we are all modernisierungsverlierer.

Met enige inkortingen verschenen in Socialisme & Democratie van mei 2007.

Een discussie hierover wordt gevoerd op www.leiden.pvda.nl/nieuwsbericht/3150#36131 vanaf 27 mei 2007.