De groei en bloei van de ICT maakt nieuwe ontwikkelingen in het openbaar bestuur mogelijk. Men schildert ons het perspectief van de digitale overheid, waarbij koppeling van systemen zowel tot meer doelmatigheid leidt als tot meer service voor de burger. De burger hoeft gegevens maar een keer aan te leveren, de overheid loopt niet meer het risico dat burgers er meerdere identiteiten op na houden. Regelmatig horen we hoeveel efficiënter de gezondheidszorg kan functioneren, wanneer al onze medische gegevens in één grote databank zitten. Toch is het verstandig niet al te veel op die koppeling van gegevens te vertrouwen.

Deze zomer ben ik tweemaal in de problemen gekomen doordat een computersysteem verkeerde gegevens aanleverde. In juli woonde ik een vergadering bij op het ministerie van BZK. Daar kom je niet zomaar binnen, en dat is ook goed. Als je geen werknemer bent, meld je je bij de balie, waar men nakijkt of je als deelnemer aan een bijeenkomst geregistreerd staat. Zo ja, dan krijg je een elektronische toegangpas, waarmee je een piepklein draaideurtje in beweging zet. Op de terugweg gooi je de toegangspas in een gleuf, en kun je opnieuw door de draaideur.

Dat lukte allemaal, tot ik mij bij het verlaten van het gebouw realiseerde dat ik mijn tasje binnen had laten staan. Ik vroeg dus aan de balie of ik nog even terugkon naar binnen, maar dat ging zo maar niet. Daar was een nieuw pasje voor nodig. En dat kon alleen worden aangemaakt wanneer ik op de lijst van bezoekers stond. Kennelijk was de lijst van die ochtend al gewist, want de mevrouw achter de balie kon mij niet terugvinden in het systeem. Dus geen nieuw pasje, ook al had zij gezien dat ik door de draaideur was gekomen. Gebel met deze en gene, en uiteindelijk ging er iemand met mij mee om zich ervan te vergewissen dat ik bij het ophalen van mijn tasje geen explosieven achterliet, hoewel ik daar eerder ruimschoots de kans voor had gehad.

U begrijpt dat ik hierna wel aan vakantie toe was. In augustus maakte ik een cruise op de Middellandse Zee. Aan boord van zo'n schip betaal je met een speciaal elektronisch pasje, en aan het eind wordt dan alles wat je hebt uitgegeven in één klap afgeschreven van je creditkaart. Het gemak dient de mens.

Wie schetst echter mijn verbazing, toen ik bij het verlaten van het schip werd tegengehouden, omdat het saldo op mijn creditkaart onvoldoende was om alles te betalen wat we geconsumeerd en gekocht hadden. Dan sta je mooi voor lul. Het kon niet waar zijn, maar ik kon dat niet aantonen, en ik had ook niet voldoende contant geld om het ontbrekende bedrag ter plekke te voldoen. Je hebt ten slotte niet voor niets een creditkaart. Het werd opgelost doordat ik een machtiging afgaf om het geld van mijn girorekening te incasseren.

Ik heb daarna gebeld met de klantenservice van de creditkaart, die bevestigde dat mijn kredietruimte ruim voldoende was. De kaart werd daarna ook in restaurants geaccepteerd, waarbij ik er wel voor zorgde eerst uit de betaalautomaat voldoende contant geld te halen om daarmee te kunnen betalen wanneer de creditkaart geweigerd zou worden. U begrijpt dat ik toen ik mijn giropas in de giromaat stopte, mijn hart wat sneller begon te slaan: zou de pas er weer uitkomen? Ja hoor!

Computersystemen kunnen Kafka-achtige situaties opleveren, waarbij je je als individu niet kunt verweren tegen een anonieme bureaucratie. Soms gaat het goed omdat degene die over de computergegevens beschikt, je vertrouwt. Laatst las ik over iemand die bij de politie aangifte gedaan had van diefstal van zijn auto en hem daarna terugvond. Hoewel jij dat gemeld had, werd hij drie maanden later toch aangehouden voor het rijden in een gestolen auto.

Maar wie van ziektekostenverzekeraar, telefoonmaatschappij of energieleverancier verandert, loopt het risico dat er dubbel geld wordt afgeschreven maar dat wel de telefoon wordt afgesloten. Om daar wat aan te doen moet je een duur servicenummer bellen, waar je verdwaald raakt in het keuzemenu en daarna het verzoek krijgt op een ander tijdstip nog eens te bellen. Dat is lastig, zeker als je telefoon is afgesloten. Ik las laatst ook van iemand met een huurschuld die net een betalingsregeling had getroffen maar toch bij thuiskomst het hele huis ontruimd vond. Als er bij die koppeling van medische gegevens iets mis gaat, kan dat maken dat het verkeerde been wordt afgezet.