Zoek op trefwoord :
Afval scheiden
Verschenen in 'Overheidsmanagement' - 14-11-2004

De gemeenten klagen over de bemoeizucht van het huidige kabinet, dat hun meer als uitvoeringsorganen beschouwt dan als lichamen met een eigen democratische legitimatie. Dat komt vooral tot uitdrukking komt in de discussie rond de OZB, waar het kabinet de gemeenten de mogelijkheid wil ontnemen tot fine tuning van het lokale voorzieningenniveau door autonome bevoegdheden.
Toch vinden gemeenten het soms ook maar lastig om eigen bevoegdheden te krijgen. Bij mijn onderzoek naar de geschiedenis van de kabeltelevisie liep ik er tegenaan dat in de jaren zeventig de VNG graag zag dat het Rijk vaststelde welk systeem moest worden gekozen, om te voorkomen dat de gemeenten met die keuze belast zouden worden. Nu zie je iets vergelijkbaars rond de gescheiden inzameling van huisvuil.
Anders dan velen denken, is composteren van huisvuil niet beter voor het milieu dan verbranden. Bij dat laatste komt weliswaar het broeikasgas CO2 vrij, maar dat is bij composteren net zo goed het geval. Composteren is wel beter dan ongecontroleerd storten, maar dat gebeurt niet meer. Op het Ministerie van VROM is men dan ook tot de conclusie gekomen, dat het geen zin heeft de gemeenten gescheiden inzameling van huisvuil voor te schrijven, dat past ook prima in het streven overbodige regels te schrappen. Je moet alleen niet denken dat de gemeenten blij zijn met die beleidsvrijheid.
Volgens Binnenlands bestuur van 8 oktober heeft de VNG daar een enquête onder de leden over georganiseerd, en bleek toen dat driekwart van de 281 respondenten wilde dat het voorschrift om het afval gescheiden in te zamelen gehandhaafd bleef. Er werd geen motivatie bij gevraagd, maar men vermoedt bij de VNG dat gemeenten het lastig vinden om duidelijk te maken waarom ze een andere beleid voeren dan hun buren.
Als dit werkelijk zo is, staat het er met de gemeenten droevig voor. Als ze niet de mogelijkheid willen hebben om eigen afwegingen te maken en eigen initiatieven te nemen inzake de inzameling van huisvuil, waarom dan wel de vrijheid om een eigen OZB-tarief vast te stellen? Daarbij moet je ook voortdurend uitleggen waarom het hoger is dan in een buurgemeente.
Ik vraag me af, wie dergelijke enquêtes invult. Ik denk niet dat gemeenteraden er zo over denken, maar eerder gemeentesecretarissen die de raad niet capabel achten om een verstandig standpunt in te nemen over de inzameling van huisvuil, of milieu-ambtenaren die zelf voor gescheiden inzameling zijn en bang zijn dat de gemeenteraad een andere keuze zal maken. Vaak heb ik het idee dat gescheiden inzameling een waarde in zich vertegenwoordigt: niet dat het helpt, maar mensen worden zo gedwongen ten minste iets voor het milieu te doen, bij wijze van boetedoening voor al die vliegreizen met kerstmis naar de Azoren. Afval scheiden als toppunt van politieke correctheid.
Toch zou inzamelvrijheid de gemeenten allerlei nieuwe mogelijkheden geven. GFT-afval is een vorm van biomassa, en er zijn steeds meer elektriciteitscentrales waar biomassa wordt bijgestookt. Dat geeft groene stroom. Nu is het probleem van GFT wel dat het meer water bevat dan andere vormen van biomassa, maar daar zijn misschien wel trucs op. In plaats van een scheiding tussen composteerbaar en niet-composteerbaar afval, zou je dan brandbaar en onbrandbaar afval kunnen gaan scheiden. Al die plastic zakjes, daar lust een elektriciteitscentrale wel pap van. En de consument hoeft niet meer die dure afbreekbare zakken te kopen voor in de GFT-emmer.
Er kunnen ook argumenten worden aangevoerd om maar met het gescheiden inzamelen van huisvuil op te houden. Een van de consequenties is dat het afval nog maar eens in de veertien dagen wordt opgehaald. Ziektekiemen daarin krijgen daardoor veel meer kansen. Niet voor niets was vroeger voorgeschreven dat het afval eens per week werd opgehouden, ik herinner me zelfs – maar ik ben dan ook een ouwe lul - dat het tweemaal per week gebeurde, met van die metalen vuilnisbakken, in Den Haag 'asbakken' genoemd.
Soms fantaseer ik over een grote epidemie, als gevolg van ziektekiemen die zich in een warme zomer in de GFT-bak ontwikkeld hebben, en over het bestuurlijke spektakel dat dan ontstaat. Ambtenaren van de Inspectie voor de Volksgezondheid, die vijftien jaar geleden al tegen gescheiden inzamelen gewaarschuwd hebben. Toen is hun rapport in een la verdwenen, maar nu komen ze bij NOVA hun verhaal doen. En op de TV komen daarna de hoorzittingen van de Commissie-Herben, die uit moet zoeken hoe het allemaal gekomen is. Met Els Borst die in het kabinet geen enkele steun kreeg voor haar verzet tegen de gescheiden inzameling, en Wim Kok die zich dat allemaal niet meer kan herinneren.
Misschien is dat wel de reden dat gemeenten liever willen dat het Rijk voorschrijft hoe ze huishoudelijk afval moeten inzamelen: dan hoeven ze niet voor die commissie te verschijnen als het fout loopt.

Overheidsmanagement november 2004