Op 1 mei publiceerde het partijbestuur het concept voor het beginselmanifest van onze partij. Daarmee ging voor sommigen een lang gekoesterde wens in vervulling. Je kunt discussiëren wat in de praktijk de betekenis van zo'n document is. Maar het staat wel vast dat gebrek aan herkenbaarheid van de PvdA onder paars, dat de partij in 2002 zo lelijk is opgebroken, alles te maken had met het onvermogen om vast te leggen waar het de PvdA in de politiek nu eigenlijk om gaat, sinds in de jaren tachtig duidelijk was geworden dat het beginselprogramma van 1977 hopeloos achterhaald was.

De tekst van 1 mei j.l. is het product van een poging tot een beginselmanifest te komen waar èn de partijvoorzitter èn de fractievoorzitter zich persoonlijk aan gecommitteerd hebben. Dat is winst ten opzichte van vorige pogingen, die door de partijleiding als verplicht nummer werden beschouwd maar waar men verder zo weinig mogelijk mee te maken wilde hebben.

Men heeft ook het idee laten varen van een beginselprogramma, dat een soort blauwdruk geeft van een ideale maatschappij, met als probleem wat er met de PvdA moet gebeuren wanneer die maatschappij gerealiseerd is. In plaats daarvan is geprobeerd om de door sociaal-democraten gekoesterde waarden te beschrijven, waar men onder verschillende condities programmatische keuzen op kan baseren. Dat is wat ik vorig jaar bepleit heb in het mei-juni nummer van S&D.

Ik moet ook constateren dat er weinig in het manifest staat dat bij mij de reactie oproept: "Hoe kunnen ze dat nu schrijven." En dat is bij stukken vanuit het partijbureau wel anders geweest. Kortom, zult u zeggen: Bordewijk tel je zegeningen.

Toch heb ik mij laten strikken voor een poging om een alternatieve tekst op te stellen. De tekst van 1 mei bevat weliswaar weinig om tegen in het geweer te komen, maar het is ook niet een erg wervend stuk. Het omspant het hele spectrum aan opvattingen in de PvdA, maar is nog maar weinig onderscheidend ten opzichte van andere partijen. Het plaatst de PvdA ook niet tegen de achtergrond van de geschiedenis van de sociaal-democratie.

Samen met Maarten Hajer, Willem Minderhout en Bart Tromp, alledrie gepokt en gemazeld in de discussie over PvdA-beginselen, heb ik daarom een alternatieve tekst gemaakt. Dat betekent meer dan hier en daar een voorstel om de tekst van 1 mei te amenderen. Vorig jaar schreef ik: "Toch zal de eigen identiteit van de PvdA niet in de eerste plaats uit de beginselen zelf blijken, maar uit de manier waarop ze beredeneerd worden, en uit de voorbeelden die worden aangehaald." Ons stuk onderscheidt zich dan ook van het stuk van 1 mei door de andere opbouw en de andere toon.

In ons stuk vindt de lezer een heleboel termen die in het stuk van het partijbestuur ontbreken. Dat geeft aan dat het ook concreter is:

• kapitalistische productiewijze
• autonomie
• kapitalisme
• transportmogelijkheden
• communicatietechnologie
• luchtvaart
• satellietverbindingen
• callcentra
• ICT-bedrijven
• mondialisering
• race tot the bottom
• share holder value
• hulpbronnen
• klimaat
• monopolievorming
• roofbouw
• economic governance
• ontwikkelingshulp
• sociale markteconomie
• fossiele brandstoffen
• soortenrijkdom
• regenwouden
• energieconsumptie
• NAVO
• Sovjet-Unie
• communisme
• openbaar vervoer
• nutsvoorzieningen
• subsidiariteitsprincipe
• gezondheidszorg
• overbevissing
• publieke opinie
• massavernietigingswapens
• dienstplicht
• gemengde economie
• draagkracht
• collectieve sector
• inkomensverschillen
• progressief belastingsysteem
• wetenschapsbeoefening
• genetische screening
• netwerkdiensten
• biotechnologie
• klonen
• commercialisering
• media
• sport
• godsdienst
• geloofsafval
• homoseksuele relaties.

Hoewel onze tekst desondanks nog iets korter is dan die van 1 mei, is hij veel te lang om in de PG op te nemen. Geïnteresseerden kunnen hem vinden in S&D van juli/augustus, en op www.leiden.pvda.nl/bordewijk . Hij zal ook wel op andere websites verschijnen. Adhesie kan men betuigen op pbordewijk@ciscon.nl en willemminderhout@hetnet.nl . Onze tekst leent zich ook beter voor amendering dan de tekst van het partijbestuur. Daarom hopen we, dat men bereid zal zijn onze tekst verder als uitgangspunt te kiezen, of die in ieder geval als voorbeeld te nemen. Wij denken dat dat uiteindelijk zal leiden tot een beginselmanifest waarin zoveel mogelijk partijleden zich herkennen.