Zoek op trefwoord :
De overheid ontloopt zijn eigen regels
Verschenen in 'Intermediair' - 21-02-2002

Om de maatschappij goed te laten functioneren zijn regels nodig. Vaak gaan die regels over het gedrag van burgers, soms ook over dat van overheden. De Europese Unie legt regels op aan de lidstaten, het Rijk aan de gemeenten. Binnen één overheid worden ook allerlei regels opgelegd aan organen van diezelfde overheid. Vaak worden die slecht nageleefd.

Het begint al met het fameuze artikel 1 van de Grondwet, dat elke vorm van discriminatie verbiedt. Artikel 2 van diezelfde Grondwet bepaalt juist dat er een groot verschil in rechten is tussen Nederlanders en vreemdelingen, zoals elke uitgeprocedeerde asielzoeker kan bevestigen. Je kunt dat niet anders dan discriminatie naar nationaliteit noemen. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt dat bijzondere scholen bij de aanstelling van onderwijzers mogen discrimineren naar godsdienstige overtuiging en levenswijze. En als klap op de vuurpeil bepaalt artikel 24 dat het koningsschap is voorbehouden aan de erfopvolger van Koning Willem I. Dat is discriminatie naar afstemming.

Wat bezielde de Tweede Kamer om een wetsartikel vast te stellen dat iets verbiedt waar men zich in andere artikelen van dezelfde wet overduidelijk niet aan houdt? Niet om de aangehaalde voorbeelden van discriminatie daadwerkelijk tegen te gaan. Maar wel om een gevoel van morele superioriteit te ontlenen aan het formuleren van zo’n prachtig beginsel. Art. 1 is voor ’s zondags, art. 2 is voor door de week.

Er is heel veel van dat soort wetgeving. Volgens art. 116 van de Gemeentewet bevordert de minister van Binnenlandse Zaken de beleidsvrijheid van het gemeentebestuur. De huidige minister probeert juist meer greep op gemeentebesturen te krijgen, want hij vindt dat ze nu te veel beleidsvrijheid hebben. Het is ook een eigenaardig artikel: wanneer iemand die de gemeentelijke autonomie wil beperken geen minister mag worden, is dat dan geen discriminatie op grond van politieke overtuiging?

Soms krijgt men door de week last van wat men op zondag beleden heeft. Op zondag is men in Den Haag voor de Europese eenwording. In 1997 bleek bij de Securitel zaak echter, dat men in Nederland Europese richtlijnen over de wetgeving die al vanaf 1983 golden, nog steeds niet toepaste. Europa, dat was iets van Buitenlandse Zaken, daar trokken ze zich op andere departementen niets van aan. En zo werden ook de ESF gelden gebruikt om bezuinigingen van het Rijk op te vangen, zonder dat men zich realiseerde dat ze aan dat geld in Brussel een hele specifieke bestemming hadden gegeven.

Klassiek is de tegenstelling tussen Financiën en de overige departementen, waar men langs slinkse wegen de uitgaven kaders van Financiën probeert op te rekken. Voor nieuwe subsidies biedt de Zalmnorm geen ruimte, maar een nieuwe aftrekpost bij de inkomstenbelasting kan er altijd nog wel bij.

De ene keer komen wetten tot stand omdat kamerleden elkaar proberen te overtreffen in morele superioriteit, de andere keer zijn wetsteksten niet meer dan papieren vliegtuigjes waarmee departementen elkaar bestoken. In beide gevallen houdt daardoor de overheid zich niet aan eigen wetten en regels, en geeft deze de burger het slechte voorbeeld.